Wanneer jy snags nie kan slaap nie, gaan jou gedagtes
baie maal heeltemaal op loop. Dit is so half of dit iets buite jou is en jy is
net die toeskouer, of in hierdie geval, die toehoorder. Soms gaan jy op 'n ongekende reis, ander kere is dit ou bekende stofpaaie waarlangs jy al male sonder tal geloop het, maar jy loop hom weer 'n keer met die vaste oortuiging dat jy sowaar hierdie keer nie by dieselfde eindbestemming gaan uitkom nie. (kan 'n mens so dom wees?)
Ek sien op die internet 'n foto van 'n grafsteen wat 'n pa vir sy verlamde seuntjie opgesit het na sy dood. Die rystoel staan leeg en die seuntjie is regop, rykend na die sterre. Wat 'n wonderlike wete vir die pa – my kind is uiteindelik vry van sy gebrek. Hoeveel maal het die kind, of die pa, begeer dat hy kon losbreek uit die stoel met sy beperkte vryheid? Hoe sou ons kon weet wat die kind gedink het as sy boetie en sussie buite baljaar terwyl hy moet sit, sit, sit! Hy sit in die stoel sonder dat daar enige sigbare tekens is waarom hy nie kan opstaan nie. Hy sit asof geboei aan die stoel. Of het hy nou en dan wanneer niemand kyk nie, probeer opstaan? En as hy dan pletterend terugval in die stoel, die boeie verwens en vervloek?
En ek dink aan eie boeie. Sommige is oorwin en afgeskud, ander klou onversetlik en onbeweeglik aan 'n voet of 'n hand.
Wat is dit met die mens dat hy so maklik aanvaar dat dinge maar moet gaan soos hulle gaan? Waarom is die een of twee wat boeiloos loop die uitsondering en nie die reel nie? Waarom sal 'n dier sy eie poot afvreet in 'n poging om uit 'n slagyster vry te kom, maar ek en jy glo nou maar eenmaal dit is beter om die waters oor die akkers te laat loop?
Die kind word groot in 'n huis waar die pa naweek na naweek dronknes hou. Pa slaan vir Ma en die kinders kruip onder die beddens weg tot ligdag. Die barmhartigheidsdiens van die kerk bring ou klere en (soms) 'n gekookte ete. Die ma kyk nooit meer op nie, haar oë is dof. Kind is slim, hy doen goed in die laerskool. Die pad is oop voor hom, reken die oumense. Op 'n dag besluit kind om die boeie van ellende om sy eie enkel vas te maak. Hy word groot. Hy word sterk. Maar die boeie van ellende is sterker. Hy bereik niks. Hy wil ook niks. Hy loop tevrede met die boeie om sy enkel. Die belofte van 'n lieflike skoenlapper het nou verdor tot die werklikheid van 'n kleurlose, onaansienlike mot.
Vroutjie en haar man is baie gelukkig getroud. Nie lank nie, toe verwag sy 'n baba. Hulle geluk ken geen perke nie. Baba word gebore en nou speel sy huis-huis wanneer Pappa werk. Sy en babakind is saans baie opgewonde wanneer hy huis toe kom, want almal is so lief vir almal. Op 'n aand slaap Baba en Pappa en Mamma gaan bad. Sy trek uit om in die bad te klim en hy sluit die swaarste, donkerste boei in 'n oomblik om haar nek vas. "Goeie dôner! Jy is darem gebreklik gebou." Sy vat hierdie sware ding gewillig en maak hom nog stywer aan haar lyf vas. Sy dra hom gewillig en tevrede. Niks wat niemand ooit kan sê of doen kan haar oortuig om die las af te gooi nie. Dit is mos my las, waarom wil jy met my sukkel daaroor?
Sy is in die koshuis. Sy is klein. Die nagmerries is eindeloos. Sy piepie in haar bed. Sy weet van twee ander maatjies wat ook in die bed piepie, maar niemand praat daaroor nie. As sy in die oggend opstaan, is alles nat. Dit stink. Sy trek die bed toe en sit die nat slaapbroek in die vensterbank in 'n bondel. Vanaand is die broek nog nie droog nie. Alles stink. Die koshuistannie word kwaad. Sy skel. "Julle bedpisters moet nou ophou. Ek gaan julle almal in 'n ry voor die kamer op die stoep laat staan sodat almal kan sien wat doen julle." Ek is 'n bedpister. Sies. Die ketting skaaf om my enkel, maar hy moet maar skaaf. Ek is mos 'n bedpister.
Pa en Ma gaan skei. Ek hoor hoe hulle baklei en Pa sê dis oor Ma 'n boyfriend het dat hy liewer loop voor hy 'n moord pleeg. Jou ore slaan toe, jy wil dit nie hoor nie. Ma kan mos nie 'n boyfriend hê nie, sy is al te oud. Die dominee lees uit die Bybel uit dat egbrekers en moordenaars nooit by die poorte van die hemel sal ingaan nie. Ek trek my hoed tot laag oor my skaam gesig. Dis verskriklik! My pa en ma gaan nie eendag hemel toe nie. Ek dink ek wil dan ook maar liewer nie hemel toe gaan nie. Wat moet ek daar gaan maak as hulle nie saam met my gaan nie? Ek is skaam. Ek is kwaad. Ek is woedend omdat ek nie kan hemel toe gaan nie. Ek tel die boeie op en sleep-dra dit saam met my. Ek sit dit nooit neer nie, want ek en Pa en Ma kan nie hemel toe gaan nie.
Hoeveel laste kan 'n mens jouself ophaal voordat jy nie meer vorentoe kan nie? Hoe swaar moet jy dra voordat jy besef die sleutels van hierdie baie boeie is in jou eie hande? Of raak dit 'n soort prestasie om te kyk wie se las is nou eintlik die swaarste?
Maar soms, net soms, breek daar 'n oomblik van helderheid deur en jy worstel los uit die laste van ellendigheid. Jy bars deur die mensgemaakte grense van skandes en veroordeling.
Jy is lig en vry. Jy weet dat jy jare en jare vermors het op jou selfopgelegde smarte.
Wat is dit met die mens dat hy so maklik aanvaar dat dinge maar moet gaan soos hulle gaan? Waarom is die een of twee wat boeiloos loop die uitsondering en nie die reel nie? Waarom sal 'n dier sy eie poot afvreet in 'n poging om uit 'n slagyster vry te kom, maar ek en jy glo nou maar eenmaal dit is beter om die waters oor die akkers te laat loop?
Die kind word groot in 'n huis waar die pa naweek na naweek dronknes hou. Pa slaan vir Ma en die kinders kruip onder die beddens weg tot ligdag. Die barmhartigheidsdiens van die kerk bring ou klere en (soms) 'n gekookte ete. Die ma kyk nooit meer op nie, haar oë is dof. Kind is slim, hy doen goed in die laerskool. Die pad is oop voor hom, reken die oumense. Op 'n dag besluit kind om die boeie van ellende om sy eie enkel vas te maak. Hy word groot. Hy word sterk. Maar die boeie van ellende is sterker. Hy bereik niks. Hy wil ook niks. Hy loop tevrede met die boeie om sy enkel. Die belofte van 'n lieflike skoenlapper het nou verdor tot die werklikheid van 'n kleurlose, onaansienlike mot.
Vroutjie en haar man is baie gelukkig getroud. Nie lank nie, toe verwag sy 'n baba. Hulle geluk ken geen perke nie. Baba word gebore en nou speel sy huis-huis wanneer Pappa werk. Sy en babakind is saans baie opgewonde wanneer hy huis toe kom, want almal is so lief vir almal. Op 'n aand slaap Baba en Pappa en Mamma gaan bad. Sy trek uit om in die bad te klim en hy sluit die swaarste, donkerste boei in 'n oomblik om haar nek vas. "Goeie dôner! Jy is darem gebreklik gebou." Sy vat hierdie sware ding gewillig en maak hom nog stywer aan haar lyf vas. Sy dra hom gewillig en tevrede. Niks wat niemand ooit kan sê of doen kan haar oortuig om die las af te gooi nie. Dit is mos my las, waarom wil jy met my sukkel daaroor?
Sy is in die koshuis. Sy is klein. Die nagmerries is eindeloos. Sy piepie in haar bed. Sy weet van twee ander maatjies wat ook in die bed piepie, maar niemand praat daaroor nie. As sy in die oggend opstaan, is alles nat. Dit stink. Sy trek die bed toe en sit die nat slaapbroek in die vensterbank in 'n bondel. Vanaand is die broek nog nie droog nie. Alles stink. Die koshuistannie word kwaad. Sy skel. "Julle bedpisters moet nou ophou. Ek gaan julle almal in 'n ry voor die kamer op die stoep laat staan sodat almal kan sien wat doen julle." Ek is 'n bedpister. Sies. Die ketting skaaf om my enkel, maar hy moet maar skaaf. Ek is mos 'n bedpister.
Pa en Ma gaan skei. Ek hoor hoe hulle baklei en Pa sê dis oor Ma 'n boyfriend het dat hy liewer loop voor hy 'n moord pleeg. Jou ore slaan toe, jy wil dit nie hoor nie. Ma kan mos nie 'n boyfriend hê nie, sy is al te oud. Die dominee lees uit die Bybel uit dat egbrekers en moordenaars nooit by die poorte van die hemel sal ingaan nie. Ek trek my hoed tot laag oor my skaam gesig. Dis verskriklik! My pa en ma gaan nie eendag hemel toe nie. Ek dink ek wil dan ook maar liewer nie hemel toe gaan nie. Wat moet ek daar gaan maak as hulle nie saam met my gaan nie? Ek is skaam. Ek is kwaad. Ek is woedend omdat ek nie kan hemel toe gaan nie. Ek tel die boeie op en sleep-dra dit saam met my. Ek sit dit nooit neer nie, want ek en Pa en Ma kan nie hemel toe gaan nie.
Hoeveel laste kan 'n mens jouself ophaal voordat jy nie meer vorentoe kan nie? Hoe swaar moet jy dra voordat jy besef die sleutels van hierdie baie boeie is in jou eie hande? Of raak dit 'n soort prestasie om te kyk wie se las is nou eintlik die swaarste?
Maar soms, net soms, breek daar 'n oomblik van helderheid deur en jy worstel los uit die laste van ellendigheid. Jy bars deur die mensgemaakte grense van skandes en veroordeling.
Jy is lig en vry. Jy weet dat jy jare en jare vermors het op jou selfopgelegde smarte.
En jy belowe jouself en die hele heelal – nooit, ooit tel ek
weer ‘n las op wat nie my naam dra nie!
En ja, laste kom nie met name op nie, kom hulle?
Hierdie een is vir my, Martjies.
AntwoordVee uitAi, ou Pet, eintlik mos maar vir die meeste van ons? Baie lief vir jou xx
Vee uit