RAGAB DIE HOER

 RAGAB DIE HOER KRY GENADE (Joshua 6)

Eers is daar niks nie. Niks anders as die stilte nie. So stil dat jy elke asemteug in die nagdonker kamer hoor. Die rooi tou hang by die enigste venster uit na buite, maar Ragab het ‘n dik mat voor die venster gehang.

Hier en daar verskuif iemand ‘n voet krapperig op die vloer. Iewers probeer iemand so sag as moontlik keel skoonmaaak, maar dit werk nie. Elke geluid klink of dit uittrompetter tot in die heelal.

Toe – van buite af, deur die dik mure van Jerigo – kom daar weer die eentonige gekerm van ramshorings. Oehoe-oehoeeeee! Dit klink of die wind deur die aardkors hyg – harder, sagter, harder, sagter, soos dit deur die ligte oggendwindjie aangedra word.

Dit is net die ramshorings en die duisende voetstappe. Verder niks. Geen stemme wat opdragte skree nie, geen dreunsang van die priesters nie, geen klein geselsies en giggeltjies van kinders nie. Niks nie. Net die ramshorings en die duisende voetstappe.

Hulle ken dit by hierdie tyd al. Die vorige ses dae was dit ook so. In die oggendstilte kon jy die voetval die duisendes van ver af hoor aankom. Harder en harder. Doelbewus. Met ‘n plan! Totdat hulle een maal rondom die stad was. Dan weer sagter en sagter totdat alles doodstil was.

Hulle het dit al ses dae lank gehoor, maar vandag is anders. Vandag hou dit nie op ná die eerste keer nie.

In plaas van dat dit sagter raak en wegraak, kom die stamp-stamp, stamp-stamp van die krygers se voetstappe weereens verby. Dan die ramshorings en daarna die sagter voetstappe van die duisende Israeliete.

Dit is soos die golwe van die see wat groei en daal, groei en daal. Vir sewe maal hou dit aan. Hier en daar sal jy ‘n priester ‘n opdrag hoor skree of ‘n kind hoor huil, maar die krygers is doodstil in hulle verbymars – doodstil en vasberade.

Stamp-stamp, stamp-stamp ... Sewe maal!

In die donker kamer bereik die spanning breekpunt. Die vrees is voelbaar. ‘n Kind begin huil, maar die ma druk verskrik haar hand oor die kind se mond en fluister saggies in haar oor.

Elke asemteug is ‘n vreesbevange ruk-ruk in die bors. Kinders klou hulle ma’s vas en die mans op hulle beurt probeer sy gesin met sy arms toemaak. Wat is aan die gang? Wat gaan van hulle word?

En dan ... ‘n skielike stilte.

‘n Groot, swaar stilte. So asof die aarde haar asem ophou vir wat nou gaan volg. ’n stilte wat alles verswelg. ’n Stilte wat sag klop in die ore, soos voor ‘n donderstorm.
Alles wag.

In die kamer weet hulle dat iets nou gaan gebeur, maar wat?

‘n Magtige stem bulder die opdrag: “Skreeu! want die Here gee die stad aan julle oor.”

’n Geskreeu bars los. ’n Enorme gedreun van stemme, duisende wat gelyk roep ... skree ... jubel. Dit is soos ’n golf van geraas wat teen die stad se mure op spoel. ‘n Tsunami van klank wat die hemele gaan oopskeur.

Ragab ruk regop. Dit voel vir ‘n oomblik of hulle vloer skud en bewe. Sy vra saggies genade van die God van wie sy nog net vaagweg gehoor het.

En dan kom dit:

Dit kraak en knal van klip en klei wat verkrummel. Die grond onder hulle voete skud verwoestend. Die geraas van mure wat val en vergruis neerstort. Die gegrom van torings wat tuimel en stof wat in golwe deur die strate trek. Mense se gille wat meng met die chaos.

Hulle klou mekaar vas. Angssweet tap van die gesigte. Niemand is nou meer seker of hulle lewend uit hierdie verskriklikheid gaan kom nie.

Hulle hoor dit oral om hulle. Die verkrummel van messelwerk, die gekreun van antieke balke wat buig en breek, die oorverdowende val van hoë torings ... 'n Nuwe geluid: 'n paniekbevange gekletter, soos perde of waens wat omval. Die skerp, kort skreeu-huil van iemand wat val.

Maar hulle is in hulle kamer – hulle voel die skud en bewe van die aarde, maar die kamer bly staan. Die stof kom van oral af op hulle neer, maar hulle is veilig.

Die vrees is ruikbaar in die stilte van die kamer.

Buite skreeu dit en dreun dit van almal wat hardloop, almal wat doodmaak. Maar binne is dit stil. Die asemhalings is vinnig en vlak. Arms is gespanne om mekaar gespan.

En dan, net so skielik, is alles weer doodstil. Dit is net die geluid van die wind deur die ruïnes van die eens magtige Jerigo. Geen skree meer nie. Geen ramshoring meer nie.

Dit is net die wêreld wat geheel en al verander het.

Voetstappe oor rommel en stene ...

Nader en nader.

Hulle hardloop nie. Hulle stap doelbewus op pad iewers heen, dit kan jy hoor.

‘n Bekende stem sê: “Ragab, maak oop, ons is hier.”

 

DIE PLEK WAAR EK WEER BEGIN VOEL HET ...

 

Na aanleiding van my vorige blog oor die sepsis en wat daarop gevolg het, vra iemand my anderdag waar was die plek waar ek weer begin voel het ... die plek waar ek begin besef het dat ek nog ek is.

Was daar regtig so ‘n plek, of tyd, of oomblik, of wat ookal? Ek weet nie. Ek sit nou baie hard en dink daaroor, maar dit is alles vaag.

Ek weet dat ek so ‘distant’ van myself gevoel het. Distant van myself, van my gesin, van die mense, van die hele aarde. Ek het iewers gesweef en nie geweet of ek nog lewe of dalk al dood is nie. Alles was net te ver en te onduidelik. Of dalk nie onduidelik nie, maar vaag. Vaag soos wanneer jy in ‘n stofstorm in die Namib is en jy kan nie die hek van die werf sien nie. Jy weet dit is daar. Jy het hom al baie oop- en toegemaak. Honderde kere al. Hy was gister nog daar, dit weet jy vir seker. Dis net dat jy hom nou nie kan sien nie en daarom twyfel jy of hy nog daar is.

Ek was te onseker van myself om enigiets aan te pak. Ek hou nie daarvan om te sit en niks doen nie. Daardie tyd het ek dae lank gesit. Gesit en slaap. Gesit en ... en wat? Ek weet nie, maar sit het ek gesit.

Nou is dit al so ‘n bietjie anders, maar daar kom soveel dinge kort nog.

Ek onthou nie die eenvoudigste daaglikse goedjies nie. Dis nie my langtermyngeheue wat gegaan het nie. Van laasjaar en die vorige eeu kan ek jou nog baie vertel, maar moenie vir my vra wanneer was ek by die winkel nie. Moenie vir my vra watter kroniese medikasie gebruik ek nie. Ag, demmit, daar is so baie waarmee ek sukkel!

Ek dink ek is weer terug in my lyf, maar dalk ook nie. Die een wat nou in my lyf is, dink anders en doen anders as wat ek gewoonlik gedink en gedoen het. Dis asof ek ‘n brein by iemand gekry het  en wat ek nou myne moet maak.

Intussen koes ek nog vir die mense daar buite. Vir wat? Ek weet nie, man. Ek koes maar net ... dalk omdat ek so half onseker is oor myself? Oor my kop nou nie meer so flink dink nie? Ek weet regtig nie.

WANT IETS HET GEBEUR!

 

Nee, kyk, nou is dit tyd dat ek ‘n slag uitkom met die waarheid. My kop is so vol los drade en gedagtes ... gedagtes wat net meer en meer word en oral kleintjies kry.

Is jy ook soos ek? Dis nou veral deesdae wat die jare op die gesig en die lyf begin wys. Ek borsel my tande soggens en sien myself in die spieël. Die een dag kan ek nogal vir myself glimlag en opmerk dat ons darem nog nie só verweer lyk nie. Maar net die volgende dag! O genadetjie tog!

Maar kom ons los nou maar daardie gedeelte uit. Dit is glad nie my bedoeling of begeerte dat ons op mekaar se skouers ween oor die verganklikheid van die lewe nie. Daarvoor is daar nog altyd genoeg tyd, reken ek.

Die spreekwoord lui dat jou keuses jou toekoms bepaal. Of dan, overgesetsynde, dit bepaal die gang van jou lewe ... wie en wat jy is en gaan word.

Net nou die anderdag lees ek dat elkeen van ons geskape is met ‘n spesifieke doel. Jy is gebore met ‘n gawe wat jy moet uitleef. En, reken die persoon, as jy dit nie uitleef nie, sal daardie ding jou haunt tot aan die einde van jou dae.

Sjoe!

Ek kyk terug: Laerskool. Hoërskool. Kollege. Alles loop maar soos dit moet loop, sonder dat ek ooit iewers hierdie groot dringende klop aan my hart gekry het dat ek sonder twyfel dit of dat met my lewe moes maak. Trou. Begin ‘n gesin. Die lewe loop met ‘n mens en niks buitengewoons word gebore nie.

Wat my laat wonder: Is ek toe sonder so ‘n besondere gawe gebore of het ek dit bloot doodgeleef?

Maar hoe sê hulle nou weer? ‘n Mens mis nie ‘n ding voordat jy dit nie meer het nie. En sowaar, dit is nou een waarheid waaroor niemand kan redeneer nie. Ek het glad nie besef wat ek het voordat dit nou besig is om soos sand deur my vingers te glip nie.

Ek begin voor:

WANNEER GEHEUE BEGIN GLIP ...

My naam is Martha, en tot nie te lank gelede nie was ek ’n ywerige blogger. Ek was altyd opgewonde wanneer ek ‘n idee vir ‘n blog gekry het. Ek moes dit dadelik skryf en my gedagtes vaspen voordat hulle kans het om te verdamp. Dit voel soos om by ‘n bekende vriendin te sit en jy moet nou dadelik vir haar alles vertel.

Ek het vertel, geskryf, gedeel – soos ’n mens maar doen as jy die lewe wil verstaan en onthou deur dit op papier vas te lê.

Ek het my skrywery nie as iets besonders beskou nie. Want jy sien, jy hardloop dalk marathons, die ander een doen naaldwerk, en ek skryf ... geen verskil nie!

Twee jaar gelede het ek en my man, Wolfgang, aan die kus kom woon. Net ons twee, onafhanklik en vry, met die see wat in die verte sug soos 'n kalm ou vriendin. Ons dae en weke bestaan uit klein goedjies: ek doen soms decoupage, kleur in, hekel 'n spul onnodige nonsies goedjies (maar dis mos die geselskap wat tel), en ek probeer deesdae stadigaan om weer te skryf. (Hierdie stukkie skryfwerk het my ongeveer tien dae geneem, maar ek dink ons moet hom nou in die oopte daar op die muur gaan plak vir almal om te lees.)

WANT IETS HET GEBEUR ...

Twee kere ICU. Twee kere sepsis. Twee keer deur die skerp rand van die lewe gesny en tog teruggekeer. Dis nie iets wat mens net so agterlaat nie. En die nagevolge het bly klou soos ‘n haak-en-steek-bos se dorings aan jou mooi rok: veral die gevolge daarvan wat my my geheue en konsentrasie betref.

Ek begin dikwels iets doen – soos om my medisyne te neem – en 'n paar minute later gaan ek terug, hand op die pilhouer, en wonder: Het ek dit nou geneem, of dink ek ek het? Dis nou nie eintlik ‘n grap nie, want ‘n mens wil mos nie jouself bedwelm met te veel van ‘n ding nie. Ek stel die alarm, ek tel die pille uit, ek doen alles moontlik om dit reg te kry, maar telkens is daar saans nog ‘n ekstra pil of twee wat toe nooit gedrink is nie.

Dis snaaks en tragies tegelyk.

Ek sukkel ook met die klein goedjies: resepte is soos raaisels. Ek lees die instruksies, draai om om die meel te kry, en moet dan drie keer teruggaan om seker te maak ek het reg gelees. Gelukkig bak ek nie meer gereeld nie, anders weet ek nie hoeveel skade sou ek myself al aangedoen het nie.

Dis daardie klein sprongetjies van aandag wat my laat voel of ek in 'n ander ritme leef as die res van die wêreld.

Lees is ook ’n stryd. Ek sien die woorde, ek verstaan dit terwyl ek lees, en dan – tjoeps! – weg. Ek sal soms drie keer dieselfde paragraaf lees en tog bly dit soos 'n stukkie seep wat uit my hand glip. Ek het begin om hardop vir myself te lees – asof ek 'n storie vir ’n kind voorlees, net met ek as luisteraar en verteller gelyk.

My rug is nie meer wat dit was nie. Die kussinkies tussen my werwels daar onderlangs het lankal gegroet. Ek kan nie meer lank staan of loop nie. Ek moet lê, dan staan, dan weer sit ...

Maar hier’s die ding: ek’s nog hier. En ek’s nog ek, al voel dit soms of die “ek” bietjie los in my sit.

Ek het begin leer dat dit nie noodwendig die groot goed is wat jou menswees uitmaak nie, maar die klein aanhoudende gewoontetjies. ’n Gekleurde blommetjie op ’n gehekelde uil se kop. ’n Mooi bak slaai. Die geur van ‘n ribbetjie op die vuur. Ek en Wolfgang lag nog. Ons gesels nog. Ons geniet mekaar nog. Ons lewe nog!

Ons lewe is rustiger, stadiger, meer bewus. Ek skryf nie meer lang blogposts nie – maar ek hou my foon byderhand en daarop skryf ek gedagtes neer, een op ’n slag. Sommige is net sinnetjies, ander is flenters van herinneringe. Dit hoef nie perfek te wees nie. Dis myne.

Ek leer ook dat ek mág verander. Ek mág vergeet. Maar ek is steeds Martha. Ek is steeds lief vir woorde, vir mense, vir die see en vir my man. Ek is iemand wat geleef het, so effens suffer, en steeds leef.

En dalk, een van die dae, sal ek weer ’n storie skryf wat volledig is. Of dalk net een wat met liefde gebreek is – soos ’n stukkie porselein met goud in die krake.

Die pil is weg!

 

Ek is seker jy het dit ook al ervaar dat ten spyte van, of te midde van ‘n groot krisis, gebeur iets waaroor jy jou agterna dood kan lag. Op daardie oomblik is dit dalk glad nie snaaks nie, maar as die stof gaan lê het, sien jy die aardigheid daarin.

Augustus 2024 beland ek in Windhoek in die ICU met ‘n bug wat my deur ‘n tand binnegedring het en groot moeilikheid maak. En so wrintiewaar! Einde Februarie, begin Maart hierdie jaar, is daar weer ‘n skarminkel wat die longblasies aanval!

Ek is siek. Ek is ellendig siek, hoor. Hondsiek! Tot so ‘n mate dat ek heeltemal deurmekaar is by tye. (Ken jy vir delirium? Dis nou hy daai!) Die dokter glo dit is my kroniese medikasie wat my so deurmekaar maak en hulle cold turkey my -  nie ‘n enkele pil sal ek drink in hierdie plek nie, is die uitspraak.

Ek is baie deurmekaar, maar nie so erg dat ek nie dadelik besef dat ek ‘n groot probleem het nie. As jy weet van rustelose bene, sal jy ook weet dat jy daardie pilletjies saans moet sluk, anders slaap jy nooit daardie nag nie.

Maar moenie dink die dokter luister na my nie! Hy dreig my: “As ek dit vir jou gee en hier kom moeilikheid, is dit op jou, nie op my nie!”

Ek skrik vir die ou se houding en laat vaar my pleidooi ... met die besef dat daar ‘n paar slapelose nagte voor my lê, natuurlik.

My geliefde is eers huis toe met die belofte om later weer te kom kuier.

Opeens het ek ‘n pilletjie in my hand. Ja, jy het reg geraai! Dis een van dáárdie pilletjies! Opgewonde probeer ek dit in die ander hand sit, maar ek is so onhandig! My vingers bewe so dat ek dit laat val.

Nou besef ek, Martha, jy is in groot moeilikheid! As hulle vanaand vir jou vang met hierdie pil, is daar oorlog. Ek probeer versigtig so oor my borskas voel, maar ek kry hom nie. Die drip is in een arm en die monitor aan die ander hand – beweeg ek, gaan alles rondom my aan die skree.

Ek probeer langs die bed op die vloer kyk, maar kan nie daar sien nie. Dan voel-voel ek weer ooral op die bed rond ... sonder enige sukses. Oor en oor en oor voel ek en soek ek na daardie pil.

My man kom later en ek order hom om vir pilletjie te soek. Kan jy my glo, hy doen regtig nie eens ‘n ou bietjie moeite nie. Hy sit net daar en kyk vir my.

Opeens onthou ek waar die pilletjie is! Ek gryp my selfoon en kondig trots aan: “Ek weet waar hy is. Ek het hom hier agter by die foon gebêre.” Met groot bravade maak ek dit oop ... en daar’s niks!

Shit!

Toe Wolf weg is, ontdek ek by hernuwing ‘n plek waar die pil is. Om my een vinger is ‘n pleister met die rooi liggie van die monitor. Ek voel-voel so met my tong en ek besef die pil is sowaar binne-in hierdie pleister! Hoe kon ek dit nie geweet het nie?

Ek begin eers versigtig en toe harder en harder aan hierdie pleister byt en trek met my tande. As hulle daai pil hier kry vanaand ...!

Toe die verpleegster weer by my kom, hang die pleister nog aan so ‘n hoekie aan my vinger. Ek wys vir haar die pleister is stukkend, want ek het hom so gebyt.

“Hoe kan jy dit doen?” raas sy. “Jy weet mos dit is die hospitaal se eiendom!” En sy draai ‘n nuwe pleister om my vinger, sónder om die pil te kry!

Toe ek beter en terug by die huis is, wil ek by Wolf weet wat het daardie aand van my pil geword. Hy antwoord my nie. Hy kyk net so half afwesig na my kant toe.

‘n Paar oomblikke se stilte hang tussen ons.

“Pa, wás daar ooit ‘n pil?”

“Nee, my vrou, daar was nooit ‘n pil nie.”

SONDAG IS 'N HEILIGE DAG, MY KIND

 So kuier ons by Oupa en Ouma vir die aand. Dis nou my ouers en ek en my twee susters en ‘n klomp tannies en ooms met hulle kinders. Dit gaan vrolik, al is dit Sondagaand. Die grootmense gesels en lag en kuier baie gesellig, terwyl ons klomp niggies in die sitkamer skinder en giggel (wat anders?)

Ons groot niggie is ook daar. Sy het in Suid Afrika studeer en is nou regtig wêreldwys. Sy sit ‘n seven single op die platespeler en vra ons moet almal in ‘n kring op die mat kom staan.  

“Ek wil vir julle leer BIRD,” verduidelik sy opgewonde.

(As jy so oud of ouer as ek is, het jy dalk ‘n vae idee wat hierdie Bird nou eintlik is. Jy staan teenoor jou dansmaat met elkeen een van julle voete voor julle. Daardie voet is gepunt en jy raak net so met die toon aan die vloer terwyl die hak ritmies op en af. Dis nou hierdie voetjie wat die ritme hou en die lyf wikkel saam. Met jou hande doen jy allerhande dinge – jy maak of jy visvang, of jy met ‘n verkyker vir wie ookal kyk ... ag, eintlik enige lawwe ding. Intussen wip die voetjie so op die toon en lyfie wikkel saam.)

“Wat is bird?” wil een weet.

“Man, dis ‘n soort dans. Kom net, dan wys ek julle. Dit is nogal maklik en dis baie lekker.”

Toe ek hoor dis dans, gaan sit ek weer op my stoel. Ek het nog nooit daarvan gehou om te dans dat ander mense vir my kyk nie. Ek glo ek kan nie dans nie en almal sal vir my lag. Maar nee! Hulle wil niks daarvan hoor dat ek nie ook kom bird nie.

Het ek maar liewer daar bly sit!

Hoe later, hoe kwater. Die platespeler word harder en harder gedraai en dieselfde lied word oor en oor gespeel. Ons bird dat hoor en sien vergaan. Die een wil snaakser wees as die ander.

Oupa sit al reg met die Bybel toe die grootmense ons kom roep. My pa vra onderlangs wat het ons gedoen en ek antwoord hom giggelend: “Ons het gebird, Pappa.”

Ons is terug plaas toe en het salig gaan slaap. Maandagoggend was ‘n ander oggend. Net na ontbyt roep my pa ons drie kamer toe.

Ek weet, hier kom nou groot moeilikheid. Sondag is nie ‘n dag vir goetertjies nie. Ons weet dit baie goed. Jy was nie jou hare nie ... jy swem nie ... jy brei nie ... jy werk nie ‘n af knoop aan nie ... jy polish nie jou skoene nie en so voor die wragtag sal jy ook nie dans nie!

Hy begin by die oudste: “Wat het julle gisteraand gedoen?”

Voor sy nog lekker kan antwoord, lê sy oor sy skoot en val die plathandhoue. Dieselfde gebeur met my. Die kleintjie het nie gedans nie, maar sy was saam met ons daar in die sitkamer.

“Wat het jou susters gisteraand gedoen?” vra hy streng.

“Ek weet nie, Pappa,” antwoord sy beangs.

“En dan jok jy ook nog vir my!” Hy trek haar oor sy skoot en die plathand doen sy werk.

Hierdie pak slae van my pa was een van net twee wat ek in my lewe by hom gekry het. Maar ek belowe jou, op ‘n Sondag dans ek nooit weer nie. Of dit nou bird, of twist of wals of die riel is, jy sal my nie weer daarmee betrap nie.

OUJAAR EN SY DINGE

 

Die ure Nuwejaar toe stap nou vinnig aan. As Kersfees verby is, is dit asof die hele mensdom en die natuur skielik asem ophou … waarvoor?

Dalk in afwagting op die nuwe jaar? In afwagting en hóóp op die nuwe jaar? In afwagting, hoop en vásberadenheid op die nuwe jaar?

As kind op die plaas was Nuwejaarsdag regtig vir my ‘n baie lekker dag. Ons sou die vorige aand by familie langsaan gaan braai het. Tannie Leentjie was ‘n voorslag in die kombuis en die tafel het altyd gekreun onder die oorvloed kos wat daar was. Jy moes my tannie persoonlik geken het om die omvang daarvan te besef.

Ek het baie maal gewonder wat agterna van al die oorskietkos geword het. Dalk het hulle dit ook (soos ons) die dae daarna geëet ... of dalk ook nie? Ek weet nie, maar ons het nooit in al die tye iets op tafel gekry wat jou enigsins sou laat dink het dat dit iets van gister was wat sy weer opgedis het nie.

In elk geval, die oggend van Nuwejaarsdag het hulle dan by ons kom koek en tee. Dit was so buite die gewone handel en wandel op die plaas, dat dit my áltyd laat trippel het van opgewondenheid. Ma was ‘n uithaler bakster en die koek was altyd die lekkerste van alle lekker dinge. Ma kon eintlik (so glo ek) alles op aarde doen! Niks was ooit te veel of te moeilik vir haar nie.

Nog een van die lekker dinge was dat Pa en oom Andy het ook nie op Nuwejaarsdag gewerk nie. Hulle het saam gekuier en saam sommer net niks gedoen nie daardie dag. Die geselskap tussen die grootmense was ontspanne en vrolik. By tye was hulle sommer lekker verspot ook. Ek kon my verkyk aan my stil pa wat ewe skielik vol grappies was. As ek vandag dink aan daardie dae, voel dit vir my of hulle so half verlig was dat die jaar op sy einde was.

Nou sien ek jy frons omdat ek dink hulle was verlig? Hmm, ja, dit kan dalk vreemd klink, maar in my hart dink ek hulle was verlig omdat die moeilike, droë jaar op die plaas verby was en het, soos baie van ons, geglo (of gehoop?) dat die jaar wat voorlê dalk beter sou wees en meer vreugde sou verskaf. Hoe sal ek weet?

Dit was dan my ondervinding van wat Nuwejaar is – geen gewonder en gesoek na nuwe (onuitvoerbare) voornemens vir die jaar wat voorlê nie. Geen gesukkel om die bedrading in my kop stil en rustig te kry soos deesdae nie. Dit was vir ons genoeg om die dag met familie te deel. As kind het ek nooit meer as dit verwag nie.

Mettertyd het ek anders begin dink oor Nuwejaarsdag. Eers sou ek die jaar wat verby is tot in die fynste besonderhede ontleed – al die mooi dinge en dan al die swaarkry dinge. Waarom voel dit ewig of die swaarkry meer as die mooi in die lewe is?

Ek het begin wonder oor wat alles voorlê. Ek het begin vrees vir dinge wat dalk kón gebeur. Ek het halsreikend begin uitsien na dinge wat asseblief tog dalk móés gebeur.

Dis asof jy op daardie laaste oomblik van die jaar op ‘n mespunt balanseer – óf jy het iets om oor opgewonde te wees in die jaar wat voorlê, óf jy het niks nie, amper soos om in ‘n uitsiglose tonnel te wees. Jy het niks om na uit te sien nie, jy traak dus ook nie oor dit wat kom nie.

Ongelukkig is die lewe om ons mos nie net mooi en lekker en goed nie, ha? Dit is dus ‘n gegewe feit dat teleurstellings deel van die jaar wat voorlê sal wees. Maar seblief tog, laat ons nie nou al daaroor begin top en huil nie.

Op Oujaarsdag die oggend bel ek ‘n vriendin. “Gaan ek en jy netnou ‘n koffietjie iewers drink? Ons het so lank...” nooi ek uit.

Sy val my vervaard in die rede: “Nee, glad nie vandag nie, Vriendin. Hoe werk jou dinge dan? Ons maak mos skoon!”

Ek het my verbeel sy klink ‘n bietjie uitasem toe sy die telefoon antwoord en nou weet ek waarom! Hulle maak skoon!

“Nou hoe dan nou so?” vra ek verbaas.

In die agtergrond hoor ek iets val en sy skree op ‘n kind om dadelik die water daar op te droog.

Dis vir ‘n oomblik of twee stil voordat sy my antwoord: “Ons het ‘n bietjie laat begin vanoggend, jong. Ek weet nie of ons alles skoon gaan kry nie. Die lakens hang al op die draad en die laaste klere is nou in die masjien. Gelukkig is die goed deesdae mos nie meer alles katoen dat dit stryk nodig het nie.”

Ek trek my asem verbaas op. “Jy bedoel jy was en stryk op hierdie Sondag en die huis moet ook nog aan die kant en skoon kom? Ek verstaan glad nie hoekom nie.”

Sy lag. “’n Mens gaan mos nie Nuwejaar in met ‘n vuil huis nie! Dit bring net skade en skande oor jou huis in die jaar wat kom.”

Ek sluk ‘n slag as ek dink dat my skottelgoed nog op die droograk staan en my wasgoedmandjie loop oor. Met al die kuiermense bly die wasgoed mos opgaar – as hulle weg is, sal ons heeldag was, glo ek.

Voordat ek verder kan praat, sny sy die oproep kort: “Dankie vir die uitnodiging, my vriendin. Ons moet regtig iewers in die jaar wat kom weer ‘n slag lekker kuier.”

Ek kyk om my rond en besef dat ek darem regtig die onheil oor my huis bring met alles wat so half ... nie skoon is nie?

Natuurlik kuier ons toe die Sondagaand tot amper ligdag met die familie. Die kinders is later almal bed toe, maar ons grootmense sit om die vuur pas die honde op. Die hele dorp skiet klappers en ons honde is angsbevange ...

Ons sit en gesels oor die jaar wat verby is. Hier en daar pink een ‘n traan, maar net daarna skree ons weer soos ons lag. Ag, dis lekker om met jou hartsmense te kuier en weer ‘n keer sommer net jouself te kan wees.

Ons praat oor Nuwejaarsvoornemens. Ek vertel vir hulle dat ek voorheen so ver gegaan het om ‘n joernaal met al my voornemens te begin – twee jaar na mekaar – maar dit nooit gebruik het nie. Natuurlik dink die mans dat ek iewers ‘n klein skroefie los het om so oor “net nog ‘n dag op die almanak” te voel! Ek erken skaam dat ek nog altyd daarvan hou om dit te doen, maar dat ek besluit het ‘n joernaal is darem seker nie nodig nie.

Vra een spottend vir my: “Nou waar skryf jy dit deesdae neer ... teen die toiletmuur?”

Ek vervies my bloedig en antwoord hom nie. En dadelik weet ek: ek moet in die jaar wat kom beslis leer om my humeur te beteuel. (Ek mag seker?)

Vroeg op Nuwejaarsoggend is daar ‘n klop aan die deur. Die hele huis slaap nog, maar ek probeer nou orde in die kombuis kry voordat almal kom ontbyt soek. Die manne sou kamma gisteraand skottelgoed gewas het, maar daarvan het niks gekom nie.

Toe die klokkie ‘n tweede keer dringend skree, draf ek deur toe. Ek stryk my hare vinnig plat en knoop so in die loop my japon toe. Wie op aarde is so vroeg op straat? As daar so vroeg aan die deur geklop word, kan dit net siekte of dood wees. ‘n Yskoue gevoel kriewel met my ruggraat af.

Ek maak die deur oop ... regtig? Ek sukkel om nie te wys hoe verbaas is ek om te sien wie dit is nie.

Voor my staan die bure: Pa, Ma en vier orrelpypies. Almal is netjies uitgevat in, soos dit vir mý lyk, hul Sondagklere. Die seuntjies se wilde hare is nat gekam en die sussie se haartjies is styf in ‘n bokstert.

“Môre,” groet ek so half huiwerig. Hulle reageer glad nie. Ek frons liggies en vra: “Wil julle in kom?”

Buurman skud sy kop. “Nee, ons kom julle net ‘n heppie New Year toewens,” kondig hy aan en steek sy hand na my toe uit.

Ek skud verbaas hand met hom. “Mooi Nuwejaar vir julle ook, Buurman.” Ek wys na die kleintjies wat so netjies aangetrek is. “Gaan julle iewers heen? Julle is so deftig aangetrek,” wil ek nuuskierig weet.

Buurvrou kyk my verontwaardig aan. “Nee, hoekom sal jy nou so dink? Ons het nie geld vir uitgaan nie. Die nuwe klere het te veel gekos.”

Sy sien die verwarring in my oë en lag simpatiek. “Dit lyk vir my nie jy verstaan nie. ‘n Mens moet mos nuwe klere op Nuwejaarsdag aantrek. Jy gaan die jaar nuut in, sien. Dit bring voorspoed in jou huis.”

Sy kyk so in my sitkamer rond en ek is seker sy sien die skeur in die sitkamerbank se bekleedsel. “Julle kan dit gerus ook probeer, hoor. Dit werk regtig!”

Nadat hulle weg is, kyk ek met ander oë na die verweerde sitkamerstel. Ai, dink ek so by myself, dis jammer dat al die winkels vandag toe is. Waar kry ek nou skielik nuwe klere om aan te trek?

En net daar pak die ding my beet. Ek het gesweer ek maak nooit weer in my hele Nuwejaarsvoornemens nie, maar sowaar, ‘n mens moet mos darem beplan vir die toekoms, ha?

Ek tap water in om die skottelgoed te was, maar vergeet byna om die kraan weer toe te draai. My kop is by Oujaar ... en Nuwejaar ... en die verganklikheid van alles ... en dat ‘n mens ‘n keuse het met sommige dinge, maar nie altyd nie.

My gedagtegang word wreed onderbreek deur die gaste wat nou almal gelyk opgestaan het. Die mans vra vir koffie en die kinders kla hulle is honger. Ek besef ek het nog my slaapklere aan en verskoon myself om te gaan aantrek.

My man kry my waar ek op die hoek van die bed sit met my kop in my hande.

“Vroutjie, is daar fout iewers?” wil hy besorg weet.

Ek skud my kop. “Ha-a, ek sit maar net en wonder oor die jaar wat kom – watter versekering het ons dat ons volgende jaar hierdie tyd weer so saam met almal sal kan kuier?”

My man verstaan nie my skielike diepsinnige denke nie. “Nou hoe dan nou so, my liefde?”

“Ag nee wat, los maar, my man. Ek wonder mos maar so oor dinge. Jy weet mos, ha?”

Nou is dit jare later en alles het verander. Ek en manlief is op ons eie in ons klein nessie. Niks meer groot familiekuiers nie. Niks meer bure met stringe kindertjies nie. Net ek en hy en ons ‘onthou-jy-nogs’ van gister en eergister en lank gelede.

Ons wag ook nog vir die Oujaar om te kom en verby te gaan, ja. En ons dank Hom wat ons die genade gee om nog saam te kan wees. Ons bid van Hóm die genade om die jaar wat voorlê tot sy eer te kan gebruik.

 

DIE DAG TOE DIE KIND IN DIE HEMEL WAS

 

Marthatjie was maar drie toe haar babasussie dood is. Die slim mense reken dat ‘n kind nie so ver terug kan onthou nie, maar Martha sal vandag ten sterkste met jou daarvan verskil.

Van die feit dat haar ma toe reeds meer as ‘n week lank nie by die huis was nie, kan sy glad nie onthou nie. Dat die sussie vir net so lank baie siek was, weet sy ook niks van nie. Toe Mamma teruggekom het huis toe na ‘n dooie sussie toe, kan sy ook glad nie onthou nie.

Wat sy wel onthou – dit is in haar verstand gegraveer met letters van vuur – is die dag van die begrafnis. O ja! Daarvan kan sy jou vandag, baie jare daarna, nog in detail vertel.

Weet jy dat sy in die hemel was? Kom ek vertel jou daarvan ...

Toe die sussie dood is, het almal vir haar vertel dat sussie hemel toe is na Liewe Jesus toe. Waar is die hemel? En waar is Liewe Jesus? Sy het hierdie goed glad nie verstaan nie, maar was te ... ek het nie die woord om haar gemoedstoestand van daardie dae te beskryf nie ... om eens te probéér om te vra waar die hemel en Liewe Jesus is. Al wat sy geweet het, is dat Sussie nou nie meer by hulle was nie en nooit weer terug sou kom nie.

Op die dag van die begrafnis het iemand haar kom haal en haar na hierdie plek toe gevat. Is dit hoe die hemel lyk? Is dit regtig die hemel hierdie?

Die sussie was in haar klein kissie op ‘n stoel in die oupa se kantoor wat buite op die voorstoep was. Niemand was ooit toegelaat om in daardie kantoor te kom nie. Al sou die deur ook oop staan, sou jy in jou lewe dit nie waag om daar in te gaan nie. Vandag kan Martha dit nie probeer verduidelik van wanneer presies die kind begin glo het dat sy in die hemel was nie. Dit was maar net al die jare so dat sy dit geglo het.

Iemand het vir Marthatjie gesê om haar sussie te groet. Sy het nader gestaan en moes so amper op haar tone staan om by te kom ... of dalk het iemand haar dalk opgetel? Haar ma het vanuit die bondel mense in die vertrek gesê: “Moet haar nie op haar mondjie soen nie.” Marthatjie het gemik vir die sussie se wangetjie, maar iemand anders het bygevoeg: “Ag, soen haar maar op haar mondjie!”

Wat sy toe ook gedoen het daardie dag wat sy in die hemel was.

Baie, baie mense. Baie, baie mense wat baie, baie huil. Die kind se pa en ma huil die meeste. Op ‘n manier maak dit haar baie bang om naby hulle te wees. Hulle sien haar nie. Hulle hoor haar nie. Hulle weet nie van haar nie. Hulle huil net die hele tyd.

Toe is dit dat daardie een tannie, tannie Belia, haar oor hierdie verwilderde kind van drie ontferm. Marthatjie was nie ‘n klein dogtertjie nie en dit moes seker baie swaar gewees het om haar die hele tyd op die arm te hou, maar dit is presies wat hierdie engelvrou gedoen het – sy het die kind nooit neergesit nie. Hoe lank die diens daar by die graf was, weet ons mos nie nou meer nie, maar tannie Belia se arms het geweier om moeg te word.

By tyd wou Marthatjie gaan seker maak of Mamma en Pappa nie al ophou huil het nie. Dan het sy vol hoop tot by hulle geloop daar waar hulle op stoele langs die graf gesit het. Hulle het haar nie gesien nie. Hulle het haar nie gehoor nie. Hulle het nie van haar geweet nie. Hulle het net die hele tyd gehuil. Dan het sy weer stil en stokkerig omgedraai na die arms van die engelvrou wat haar styf vasgehou het. Die arms van die vrou wat haar veilig laat voel het. Die arms van die vrou wat gemaak het dat haar hartjie nie so erg in haar keel geklop het nie.

Dit is hierdie dag van die begrafnis wat hierdie kind se lewe totaal en al verander het. ‘n Lewe waar sy onder andere geglo het dat sy vir ‘n oomblik in die hemel was ...