EK IS 'N MANGOBOOM

 

Het jy al na ‘n mangoboom, oorlaai met blomme, gekyk? Nee, ek bedoel nou nie of jy so in die verbygaan gesien het hoe oorlaai die boom is met blommetjies nie. Ek bedoel, het jy al gaan staan by die boom en daardie swaar vrag aanskou? ... en ook soos ek gewonder waarom dan? Waarom so ‘n magdom blommetjies as net ‘n klein deeltjie daarvan uiteindelik ‘n vrug in jou hand sal wees?

Wou jy al by Boom weet of sy wéét hoe onnodig dit is om so swaar te dra? Ek bedoel nou maar net, die helfte blommetjies minder ... die helfte minder hoef sy dan kos te gee, nie waar nie? Of is dit nou net ek wat ‘n bietjie dommerig redeneer?

Ons het drie mangobome in ons erf – al drie nou in die pronk! Hulle lyk vir my kompleet soos ‘n  vierjarige dogtertjie wat ‘trou-trou’ speel. Jy weet mos hoe hulle maak, ha? Alles wat lap of valletjie of blink is, moet om die nek en oor die kop en sommer om die lyf ook gedrapeer word. Vir hulself lyk hulle al te pragtig, maar ai! Jy ander moet maar die lag inhou en ewe sedig beaam “Jy lyk pragtig, Ma se kind. Ja, Ma sien jy gaan trou.”

Dis toe wat ek onse vriend Google gaan raadpleeg. Nee, reken hy, al daardie blommetjies is glad nie met die doel om soveel vrugte te dra nie. Nee, daardie 2 000 tot 4 000 blommetjies is bloot om die moontlikheid van bevrugting te vergroot. Met ander woorde, die boom is toe veel slimmer as wat ek gedink het.

Sy laat niks aan die toeval oor nie, hoor. Sy maak vrek seker dat daar iewers genoeg bye, motte, miere, of wat ook al sal wees om darem ‘n goeie aantal blommetjies te kan bestuif. En so gaan die storie voort tot Boom uiteindelik die lekkerste, soetste, mooiste vrugte dra. Maar ja, dit is nie ‘n tiende van die aantal blommetjies waarmee sy haarself oorspronklik getooi het nie.

En net daar gaan my kop weer aan die loop. Smaak my mos nou ál ek en die mangoboom is eie, bloedsusters! Regtig, hoor. Ek dink my derde of vierde naam is iets wat met ‘n mango te doen het. Sowaar soos vet, hoor!

Die enigste verskil tussen my en Boom is dat dit my ‘n hele leeftyd gevat het om te bereik wat Boom jaarliks bereik. Maar kla sal ek nie kla nie, ek is knus-tevrede met my tooiseltjie vrugte, baie dankie.

Jy vat die lewe aan en kleintyd wil jy ‘n dit of ‘n dat word. Jy wend selfs bewustelike pogings aan om jou doel te bereik, maar iewers besef jy dan later dit gaan nie werk nie. Soms maak jy dit nog af as onsinnig of dom of sommer net kleintyd se drome.

So wou ek so bitter graag ‘n omroepster op die radio word. Ja, regtig! Maar helaas, dit het nooit realiseer nie. Dis nou behalwe vir ‘n praatjie hier en daar, wat ek uit my hart uit geniet het. Maar ek het besef: hierdie een is nie regtig vir my nie.

Ek het my hand aan naaldwerk gewaag en, al moet ek dit nou self sê, dit was nogal soms iets waarop ek trots was. Maar weereens – nie die vrug vir die seisoen (lees: my lewe) nie.

Altyd het ek geweet dat moet daardie iets wees wat die ding gaan doen ... maar wat? Ek wou myself soms hard teen die kop klap as ek sien hoe ander ‘n ding begin en net eenvoudig aan en aan en aangaan en ‘n groot sukses daarvan maak. En ek dan? Wat is daar wat ek regtig my eie kan noem en kan gedy daarin?

Ek het aan die skryf gegaan en my hart bloot gelê aan elkeen wat wou of nie wou lees nie. Ja, ek moet erken dat dit nog steeds die passie van my hart is, maaaaar! Moenie vir ‘n oomblik dink dat dit ‘n romantiese pad is wat noodwendig tot groot sukses en ewige roem lei nie. Hoegenaamd nie! Om te skryf is, soos met enige ander projek/werk/onderneming, baie harde werk ... baie harde, ondankbare werk, as jy my sou vra. Hier moet jy my mooi verstaan: ek het nooit gedroom oor potte vol geld uit ‘n boek of twee nie, maar het, soos menige jong skrywer, ook geglo dat kits roem dalk om die volgende boekwinkel se rak vir my sou wag.

Die stryd gaan voort met ‘probeer dit’ en ‘probeer dat’, maar die groot, aardskuddende oomblik breek nooit aan nie. Jy bly maar net jy, al probeer jy ook hoe hard.

En so val Boom se blommetjies die een na die ander grond toe – sommiges vinniger, ander ‘n bietjie stadiger. En nou begin wonder jy oor die doel van dit alles. Was jou lewe dan verniet? Gaan jy regtig, egtig niks noemenswaardig vermag in hierdie lewe nie?

En dan, in die laat ure van die nag, kom die openbaring helder en duidelik: Wanneer Boom kaal gestroop is van haar vrugte en sy staan daar so half verdwaas, bly dit nog die mooie boom wat jy sien groei het, sien blomme dra het, sien vrugte dra het, sien voortbestaan het. Sonder Boom sou die tuin net nie meer Tuin wees nie.

Boom het nie haar plek in die tuin verdien deur vrugte te dra nie, sy was lank reeds daar voordat die eerste piepklein vruggies verskyn het. Juis omdat sy Boom was, het sy haar plekkie in die tuin gekry.

En ek dan?

So eenvoudig, maar so moeilik om aldag te aanvaar – nie wat ek doen nie – nie wat ek voortbring deur al my gesloof en geploeter nie – net maar omdat ek EK is!

MAANLIGSONATE

 

Ek brand vir jou ‘n kersie vanaand, my lief. Ek vier die lewe wat sou wees, maar toe nie was nie. Ek brand vir jou ‘n kersie vanaand, my lief. Weet asseblief dat ek jou diep in my hart bewaar.

Die woedende gedreun van die branders kort by haar huisie is skaars hoorbaar bo die intense vioolmusiek waarna sy luister. Dit het ‘n daaglikse ritueel geword – een waarsonder sy nie kans sien om te lewe nie...twee glasies wyn op die tafel, die brandende kers op die verste hoek, die musiek, en die een leë stoel.

Toe sy vyf jaar gelede hier kom intrek het, het sy besluit dat sy niemand hier sal toelaat nie. Hierdie is haar vesting, haar heilige skuilplek teen die aanslae van die lewe. Niemand sal hierdie heiligdom kom versteur voordat Len dit nie betree het nie. Len...! Bedags is sy in haar blomwinkel, maar as die winkel gesluit is, wil sy niemand sien of hoor nie.

Lydia en haar laatlamsussie, Emsie, is op pad fliek toe. Pa en Ma en wie almal stel nie belang om fliek toe te gaan as hulle hier by die see is nie. Pa is hier vir die vis. Ma is hier om te rus. Rus? Die res van die familie speel nie ‘n rol nie, dus is hulle ook nie saamgenooi nie. Emsie het die idee dat sus Lydia asseblief tog net ‘n man moet raakloop en tot trou moet kom, want genade! is sy nie al (so halfpad) op die rak nie?

Van die fliek kon die twee agterna niks onthou nie, want voor hulle het die mooiste man (Pa sê altyd g’n man is mooi nie, maar hierdie een was wragtag mooi!) gesit. Hy was onbewus van die tweetjies agter hom, maar het ooglopend geen aandag aan die fliek gegee nie. Dit het selfs op ‘n stadium gelyk of hy sit en slaap – en dit terwyl die held toe uiteindelik die heldin in sy arms neem! Kan jy dit glo!

Dis toe die fliek klaar is, dat die ongeluk die twee tref. Die rooi skedonkie het al sy beste dae gehad en hy besluit toe om daar, reg voor die fliek, te weier om aan die gang te kom. Emsie wil nog vir Pa bel, toe die mooie man aanbied om te help.

“Ek sien julle twee het probleme; kan ek help?” Sonder ‘n glimlag, sonder om homself voor te stel. Sommer net asof dit iets is wat hy asseblief tog so gou as moontlik moet afhandel. Emsie wil nog oeee en aaaa, maar die meneer het nie lus vir gesels nie. Hy help hulle om die motor aan die gang te kry en draai om en loop.

“Hoe durf hy loop sonder om homself aan ons voor te stel? Weet hy nie dat ons vir jou ‘n man soek nie?” mor Emsie kliphard. Lydia is al gewoond aan die sussie van haar se dinge, dus steur sy haar nie daaraan nie. Sy is regtig gelukkig op haar eie en sy dink sy doen goed genoeg vir haarself en geen man is nodig om haar aan die lewe te hou nie, dankie! Om ‘n man te vat beteken waarskynlik dat sy haar blomwinkel sal moet verkoop en daarvoor sien sy glad nie kans nie. Nee, die manne moet tog maar hulle eie vrouens trou en haar los waar sy is.

Dis nog donker en almal slaap. Iets het haar vannag gejaag. Iets het haar wakker gehou. Iets...iemand se donker oë, dalk? Onvergenoeg gooi sy die komberse van haar af en staan op. Sy trek haar drafskoene aan en sluip by die huis uit. Sy kon nog altyd die ‘spoke’ verdryf met ‘n vinnige draffie langs die see.

Toe die son opkom gaan sit sy moeg langs die see. Die silwer sonstrepe op die water verblind haar sodat sy met toe oë sit. Sy skrik toe iemand skielik langs haar praat: “Dit is deesdae gevaarlik om so alleen rond te loop, weet jy?”

Sy maak nie haar oë oop nie. Haar hart klop in haar keel. Sy ken hierdie stem – sy weet dit behoort aan die man met die donker oë. Sy antwoord gemaak vererg: “Jy besef natuurlik dat jy my vrede kom onderbreek, hm?”

“Jy het my vrede reeds gisteraand onderbreek toe jy agter my in die fliek gaan sit het. Ek het vannag van jou gedroom en ek hou nie daarvan om van vreemde vrouens te droom nie,” antwoord hy net so rustig terug. “My vrou sal glad nie daarvan hou as sy moet weet ek en jy het in my drome gedans op die mooiste vioolmusiek nie.”

Hy is dus getroud. Dit kom nou daarvan om jou sussie fliek toe te sleep. Maar nog erger, om na haar te luister dat hy die man van almal se drome is. Vervlaks!

Sy staan op en wil verskoning maak om te loop, maar hy keer haar. “Moenie loop nie, asseblief. Ek sal nie byt aan jou nie. Wees asseblief deel van hierdie mooi oggend. Ek sal mooi soet wees, ek belowe.”

“Ek is Lydia en baie dankie dat jy mooi soet sal wees. Ek hou nie van wolwe en ander vreemde gediertes nie.”

“Len. My naam is Len en ek is nie ‘n wolf nie,” antwoord hy gemaak ernstig. “Dit is my huis daar anderkant...met die blou dak.”

Vir die res van die drie weke wat Lydia en haar mense by die see is, sit hulle twee elke oggend ‘n halfuur, soms langer, daar op die bank. Dit is nie nodig om altyd te praat nie, die blote feit dat hulle daar kan sit en mekaar geniet is genoeg vir albei. Hy vertel haar van sy mooi vrou wat op die oomblik in Europa met ‘n vriendin toer – hulle is gelukkig getroud. Hoekom laat dit haar hart so pyn om dit te hoor?

Op ‘n vreemde manier het albei die vrymoedigheid om hulle diepste gedagtes met mekaar te deel. Dalk is dit omdat albei weet het hulle sal mekaar nooit weer sien nie? Dalk is dit omdat hulle siele nog van altyd af dieselfde taal praat, wie sal weet?

“My mense is vroeg vanoggend terug huis toe. Ek ry môre terug Johannesburg toe,” sê sy een oggend. “Ek moet Maandag by die werk wees.” Sy praat sonder om na hom te kyk. Haar hart huil, maar haar gesig bly emosieloos.

Hy vat haar hand. Sy beur nie weg toe hy haar nader na hom toe trek nie. Hulle sit vir ‘n oneindige paar oomblikke styf teen mekaar. “Kom drink vanaand ‘n glas wyn by my. Ek sal soet wees, ek belowe jou.”

Sy staan op en stap weg sonder om hom te antwoord. Sy weet sy speel met vuur. Sy weet sy is die enigste een wat seer gaan kry. Maar sy weet ook dat sy nie huis toe kan gaan sonder om net hierdie een keertjie so ‘n klein bietjie nader aan hom te kom nie. Sy begeer dit om net een verbode oomblik die warmte van sy lyf te ervaar. Sy wil dit ervaar en in die dieptes van haar hart wegbêre vir later se onthou.

Sy wag tot die son byna onder is voordat sy die deur agter haar sluit. Die see is spieëlglad en stil – asof in afwagting op ‘n groter gebeurtenis. ‘n Verlate seemeeu vlieg laag oor haar kop verby. Sy sien nie die see nie, sy hoor nie die seemeeu se skree nie. Sy weet dat hierdie die begin van ‘n pynlike einde in haar pad is. Na vanaand sal niks ooit weer dieselfde wees nie.

Hy wag vir haar in die straat. Sy stap agter hom aan deur die donker huis. Hulle praat nie. Buite op die patio staan twee glase wyn reeds geskink. Daar is geen ander lig behalwe die een kers op die verste hoek van die tafel nie. Van iewers af hoor sy die sagte klanke van die Maanligsonate. Die vioolklanke huil saam met haar hart.

Hy gaan sit in die leunstoel en wag dat sy langs hom moet kom sit. Sy doen dit nie, want sy is bang vir haarself. Sy weet dat sy hier die sterker een moet wees vanaand. Die wyn is soet op haar tong, byna soos die liefde in haar hart vir die man wat dit geskink het.

Toe hy agter haar kom staan, draai sy om en druk haar kop in sy bors. Hy maak haar toe met die warmte van sy arms. “Bly vannag by my, my lief,” sug hy in haar hare.

Sy het gebly. Vir daardie een stormagtige nag was dit sy en hy in die lig van die kers. Iewers het die vioolmusiek opgehou. Die branders het stil geraak. Die kers se lig het doodgegaan. Later was dit net die liefde wat brandend gebly het tot die oggend se lig oor die see kom skyn het. Sy het woordeloos opgestaan en by die huis uit gestap. Iewers het haar skoene en trui bly lê, maar dit het nie meer saak gemaak of dit warm of koud of wat ookal is nie.

Lydia en haar familie kom ‘n jaar later weer by die stranddorpie aan. Voor Len se huis is ‘n ‘Te Koop’ bordjie. Sy hoor in die kafee dat sy vrou oorlede is. Hy het iewers heen gevlug, niemand weet waarheen nie. Die groot huis sonder sy lieflike vroutjie het te veel vir hom geraak en hy het die pad gevat. Niemand het hom weer gesien nie.

Sy koop die huis. Sy maak dit haar eie veilige vesting. Sy maak dit haar heilige skuilplek teen die verlang en alleen in die lewe. Hier voel sy veilig en die naaste aan die liefde wat sy in haar hart dra. Op die patio staan die tafel en die twee stoele en het sy haar daaglikse ritueel – een waarsonder sy nie kans sien om te lewe nie...twee glasies wyn op die tafel, die brandende kers op die verste hoek, die musiek, en die een leë stoel waarop niemand ooit sal sit nie.

Die blomwinkel is onmiddellik ‘n sukses. Haar kliënte kom van die stad af om haar te ondersteun. Volgens almal is daar net ‘iets’ in haar werk wat hulle by niemand anders vind nie. Wanneer hulle haar vra wat haar geheim is, antwoord sy met ‘n breë glimlag: “Dalk is dit maar die liefde wat sulke dinge aan ‘n mens doen, jong.” En almal lag dan lekker, want Lydia het nog nooit eens ‘n vaste verhouding gehad nie, het sy?

Daar was al mans in haar lewe, ja. Hulle was goeie vriende en dalk goeie troumateriaal, maar Lydia kon nie die belofte aan Len, die belofte dat sy vir altyd vir hom sal wag (het sy dit ooit hardop vir hom gesê?), verbreek nie. Hoewel hulle albei geweet het dat daardie een nag verkeerd was, kon sy dit nie vergeet nie. Len het geen beloftes aan haar gemaak nie, maar haar siel was vir altyd en altyd vas aan hom geweef.

Dit is laat Saterdagnamiddag. Dit was ‘n lang en besige week. Sy sien daarna uit om haar skoene uit te skop en ‘n ver end langs die see te gaan stap. Die see is haar boesemvriend, haar vertroueling, haar enigste toevlug wanneer dit alleen raak in die groot, stil huis.

Toe sy aankom huis toe, is sy dadelik opstandig. Voor haar huis staan ‘n motor. Wie is dit? Hoe durf hulle haar privaatheid so skend? Sy het niemand genooi nie en sy is ook nie van plan om iemand ooit te nooi nie. Sy stap stadig nader – skielik te bang om haar eie voordeur oop te maak, want wie ookal met die motor daar gestop het, is nêrens te sien nie. Sy hoor weereens haar vriende se vermanings dat ‘n mens nie jou huis so kan laat oopstaan nie, dit is glad nie veilig vir ‘n alleenloper soos sy nie.

Sy maak die deur oop en stap stadig in. Eers sien sy niemand nie, maar sy weet iets is anders, iewers is iemand. Sy voel die teenwoordigheid van nog ‘n mens aan. Buite op die patio staan twee glase wyn reeds geskink. Daar is geen ander lig behalwe die een kers op die verste hoek van die tafel nie. Van iewers af hoor sy die sagte klanke van die Maanligsonate. Die vioolklanke jubel saam met haar hart.

ONS HOU BASAAR

Petrina en Gesina is twee susters van die plaaslike gemeentetjie van so kort by die honderd. Almal ken vir almal en almal is lief vir almal ... of so lyk dit gewoonlik. Hulle woon almal elke nagmaal, elke kerkbasaar, elke debat van die kinders, elke wat ookal van wie ookal by.

‘n Regte gesellige ou lotjie, hierdie gemeentetjie!

Maar die gemeente nou daar gelaat. My kop staan na Petrina en Gesina en hulle dingetjies met/agter/sonder/by mekaar. Want, jy sien, die twee verskil soos dag by nag ... of wit en swart ... of chocolate en suurklontjies. Elkeen is goed op sy eie, maar saam kan dit nie altyd werk nie.

Om vir Petrina te ken en te WEET jy ken haar, is ‘n wens wat in baie se koppe is, maar net nooit bewaarheid sal word nie. Petrina is ‘n eiesoortige, half steeks, half moedswillige skepsel. Haar vriende is lief vir haar, maar (so reken ek) ook maar redelik ligvoet vir haar. ‘n Mens weet nooit wat om volgende van haar te verwag nie. ‘n Regte opsternaat mens, sou my oorlede oupa gesê het.

Want, jy sien, Petrina lewe in boksies. Vir elke oomblik van elke dag bou sy haar eie boksies. Sy vat die stukkie karton, meet hom tydsaam en presies af, trek lyntjies waar die voue moet wees, knip mooi op die lyntjies, vou hom dan versigtig toe, smeer die lym en plak baie mooi vas. Maar nee, nou is sy nog glad nie klaar met boksie nie, hoor. Sy moet hom eers mooi sit en betrag en besluit dan wat presies moet in hom kom. Sy pak alles mooi langs die boksie en begin dan meet en pas om alles mooi presies in te kry. Eers as sy tevrede is dat haar berekeninge reg is, sal sy die dit en dat vat en in die boksie pak. En moet net nie dink sy gaan haar steur as jy vir haar wil vertel dat dit en dat nie hoort in die boksie nie, hoor. Dit is HAAR boksie en sy sal vir hom pak soos SY wil.

By die tyd wat boksie nommer een gepak en toegeplak en weggebêre is, is dit al lankal tyd vir boksie nommer twee en drie en vier, en, en, en!

As Petrina die slag haar sê wil sê, moet jy luister en gou luister. Sy hou g’n niks daarvan om ‘n ding oor en oor en oor te moet sê nie. As jy nie mooi gehoor het die eerste keer nie, sal sy ‘n tweede keer probeer en dan maar los. Vir ewig en altyd sal jy nie weet wat presies sy jou wys wou maak nie. Een groot sonde wat sy sukkel om te vergewe, is as jy haar woord in twyfel trek, hoor. Sy reken sy het nou nie juis geld en goete nie, maar sy het ‘n naam wat sy hoog hou en jy moenie kom skuins neuk en haar verdink dat sy nie die waarheid praat nie.

Gesina, aan die ander kant, is ‘n mens wat hou van die oopte. Sy is min of meer soos ‘n ... soos ‘n WAT? Ek weet nie, maar iewers moet daar ietsie wees wat ook soos sy lewe.

Sy steur haar nie aan ruimtes en beperkings en wat alles nie. Waar Gesina is, kan jy weet dit is so ‘n klein bietjie soos ‘n orkaan. Hoe meer ek dink, hoe minder kan ek dink wat in die natuur skarrel so rond soos onse Gesina. Dit vat hier, pik daar, hol dan waarheen en vat weer en pik weer en hol weer. Nooit is daar ‘n stopteken of ‘n punt aan die einde van die sin nie. Nee, Gesina storm voort en word nie moeg of deurmekaar of bang vir haar eie spoed nie.

Wanneer Gesina aan’t gesels gaan, klink dit min of meer so: “Ek moet nog vir Kleinkoos dokter toe vat met die toon wat hy so nerwe af geval het. Hy wil mos nie hoor as ek vir hom ... net die anderdag hoor ek mos dat Willemina van annerkant die spoor glo ‘n kleintjie anie kom het. Genade, mens! Hoeveel is genoeg vir die twee arme ... ek moet nog die kool op die stoof kry – Egbertus hou nie van rou kool nie, maar gee hom koolbredie ... wanneer laas het ek ‘n baba so hoor skree soos daai een wat nou daar op die hoek sit ... og, hierdie somer gaan ons weer dood brand in hierie son!”

Nou vra ek jou: Wat om dese aarde is dit wat vir Gesina en Petrina so onlosmaaklik van mekaar gemaak het? Om hulle saam te sien, is om van moeg te word!

So hou die gemeentetjie toe laasjaar kerkbasaar. En, soos jy seker nou ook al kon raai, staan die twee se tafels langs mekaar ... nee, teen mekaar ... nee, amper OP mekaar! Petrina se tafel is vol boksies – boksies met lekkers, boksies met koekies, boksies met biltong, boksies met alles onder die son. Die tafel is oorlaai met boksies van alle kleure onder die son. Dis net dat niemand weet wat in die boksies is nie, want Petrina het alles mooi netjies toegeplak!

Gesina se tafel is ‘n fees vir die oog! Dit kreun onder die koeke, lekkers, biltong, koeldrank, chips en wat nog als. Kort-kort moet sy keer, of ‘n bondel val van die tafel af. Die mense is mal oor haar tafel en koop dat dit klap.

Na ‘n tydjie kan Gesina dit nie meer hou dat haar vriendin se tafel so stil is nie. Sy vra iemand om ‘n bietjie haar tafel dop te hou en skuif langs Petrina in. So met die gaan staan slag gryp sy die eerste boksie en ruk hom oop. Dis net kraletjies wat spat oor die aarde.

Petrina gil in ontsteltenis: “Kyk wat het jy aangevang!”

Sonder om verder aan Gesina aandag te gee, begin sy die krale optel en terug in die boks te sit. Die aarde vergaan om haar, maar hierdie boksie moet heel kom en mooi kom en toe kom ...

Dis eers toe sy vir boksie terug op die tafel sit, dat sy sien Gesina het al die ander boksies ook verwoes, sodat die inhoud nou alles op die tafel lê. Die hele gemeente staan asemloos en wonder wat nou gaan gebeur. Gaan sy Gesina te lyf gaan? Gaan sy histeries aan die gil gaan? Wat gaan sy doen?

Petrina het een kyk na die chaos op haar tafel gegee en met ‘n sug in ‘n floute verval – natuurlik plat op die stowwerige vloer. ‘n Groot gehyg gaan deur die gemeente, want wat nou?

Die dokter kom. Oom Kerneels met sy klein bakkie met die kappie op en die matras agterin – die plaaslike ambulans. Die brandweer. Die suster van die kliniek. Die enigste ‘speedcop’ van die dorp. Ja, almal staan om Petrina en elkeen probeer om haar uit haar floute te kry, maar verniet.

Opeens klink die geweldige stem van Gesina tussen die skare op: “Petrina Petoors, laat staan jou twak en staan op! Jy het ‘n tafel vol goed wat die mense wil koop!”

En ja?

Petrina vlieg orent en vee die stof van haar rok af. “En wat soek julle almal hier? Het julle nie werk om te doen nie?” snou sy al die barmhartige Samaritane toe.

Nodeloos om te noem dat haar goed toe ook verkoop het – amper beter as Gesina s’n. Dit het haar ‘n week of twee geneem om Gesina te vergewe, maar daaraan het ou Gesie haar min gesteur.

Nou staan die gemeentetjie weereens voor ‘n basaar en almal wonder: Waar gaan Gesina en Petrina se tafels hierdie jaar staan?

 

STROME VAN SEËN VAN BOWE

 

Vreemd hoe ‘n mens se gedagtes met jou kan loop! Die heerlike, milde reen wat nou al dae so val, laat my telkens dink aan ‘n kraan wat iemand oop vergeet het. Dit val so egalig en sonder ander bygeluide uit die hemel – so sonder om van klank te verander, sonder donderslae en blitse.

En meteens onthou ek ‘n geselsie van baie, baie jare gelede met my oudste, wat toe nog sommer baie klein was.

Sy het vir die eerste keer reën gesien en was eers heel verskrik oor die water wat so op haar koppie val. Toe die grootste skok verby is, het sy hierdie slim redenasie gehad.

“Mamma, ek weet waar kom die reën vandaan!”

“Regtig, Ma se kind, waar kom dit vandaan?”

“Dis liewe Jesus wat ‘n kraan oopgedraai het en toe vergeet het om dit weer toe te draai.”

Ek het haar nie probeer reghelp nie, want hoe verduidelik ‘n mens aan so ‘n klein mensie van water en kondensasie en wat alles?

Vandag, nou hier waar ek sit, besef ek dat sy ‘n punt beet gehad het. Dit is weliswaar liewe Jesus wat die krane van oorvloed oopgedraai het, ja. Dit kan ons nie mee stry nie, kan ons?

Die enigste verskil is dat Hy nie die kraan met lopende water oop vergeet het nie, dink ek. Hy het dit oopgedraai oor ‘n aarde wat, amper soos voor die skepping, woes en leeg is – geen weiding, niks groen en geen rede om oor bly te wees nie.

Hy het dit oopgedraai uit die goedheid van sy genade, sodat ek en jy kan weet dat Hy ons nie vergeet het nie.

Stem jy saam?

Die ou Halleluja liedjie, Strome van seën van bowe kom spontaan by my op en ek is diep dankbaar oor krane wat oopgedraai is.

AS PA PRAAT, ANTWOORD JY NOOIT TERUG NIE

 Ma het ons klere alles self gemaak. Met drie dogters in die koshuis – een in die laerskool, een in die hoërskool en een op Universiteit, het dit haar ‘n hele Desember vakansie gevat om elkeen se boude toe te kry.

Hoe vervelig dit vir haar moes wees om daardie skoolrokke te maak, wil ek nie weet nie. Dink jou dit in: vier rokke wat presies dieselfde patroon en kleur het! Dit moes ‘n sieldodende werk gewees het, man.

My klerekas het min of meer so gelyk: ‘n Wit rok (vasgestelde patroon) vir kerk in die somer, ‘n bou rok (vasgestelde patroon) vir kerk in die winter, vier skoolrokke en agt ‘drarokke’ vir deur die week. Ja, dit moes agt wees, want vier is hierdie week in die was en die volgende vier dan volgende week.

Ma het, soos dit vir my voel, vir ewig voor daardie naaimasjien gesit. Met die voetjies wat daardie masjien hier onder trap-trap-trap en die handjies wat die materiaal behendig voer onderdeur die naald. Ek het daarvan gehou om kos op die tafel te kry – solank ek kon maak soos ek wil, natuurlik. Vandag besef ek dat my arme pa baie dae disse moes eet waarvan hy glad nie gehou het nie, maar hy het nooit gekla nie.

Ek het dit verpes as Ma my roep om te kom aanpas. (Weet jy dat ek nooit die behoefte gehad het om in die spieël te gaan kyk hoe lyk die rok aan my nie? Kan ‘n mens so sonder belangstelling wees?) Jy moes min of meer soos ‘n houtpop staan met die arms wyd van die lyf af sodat Ma kon steek en knip. Ag genade tog, en dis warm! Onthou, ons het in die hartjie van die Namib gebly en daardie somers is nie speletjies nie.

Twee of drie van hierdie aanpas-sessies, en die rok is klaar. Nou nog net vir die afsteek van die soom. En dis waar die ellendes begin het! Twiggy was die mode-ikoon en haar rokkies se some was nie baie ver van haar panty se rek of nie. En ek het presies geweet waar Ma die soom moet afsteek ... as my hande langs my sye hang, moes die soom presies in die eerste lid van my middelvinger wees.

Ma steek die soom en ek is dood in my noppies. Sy werk hom vas en stryk hom mooi glad. Ek het ‘n nuwe rok!

Maar moenie glo nie, hoor. As Pa vanaand van die veld af kom, is dit tyd vir die laaste episode van die nuwe rok. Om een of ander rede was alles nie afgehandel as Pa nie die rok inspekteer het nie. Trek die rok aan. Stryk hom plat teen jou lyf af met die hande – dis nou dat hy so ‘n bietjie langer moet lyk, want jy weet!

Jy loop stokkerig tot voor Pa. Hy sit en betrag jou met ‘n emosielose gesig. “Draai om,” kom die bevel. Jy draai om en jy weet!

“Hy’s te kort!” kom die doodstyding.

Jou hart sink in jou skoene. Die opstand is soos die golwe van ‘n woedende see, maar jou mond is gesnoer.

Ma maak die rok langer – so lank dat dit vir jou voel of jy jou winter-japon aan het. Maar jou mond is gesnoer. Want, jy sien, as Pa praat, antwoord jy nie terug nie - nooit nie! 

Jy sweer by jouself jy sal in jou hele lewe nie hierdie rok dra nie.

By die koshuis besef jy dat jy nie ‘n keuse het nie, want hierdie rok sal gedra moet word. Wat anders moet jy dra? Goed, dan moet daar ‘n plan gemaak word voordat rok aangetrek word.

Jy vou doodeenvoudig die soom ‘n slag om en werk hom vas.

Nou is rok se soom regtig nader aan jou panty se rek as wat Twiggy s’n ooit kon wees, maar dra sal hierdie rok gedra word.

VERLORE VLINDER

 Hoe lank is dit al?

Eers het dit hom nie gepla nie – sy het maar ‘n manier gehad om nie baie oor tyd te traak nie. Sy sal kom; hy weet sy sal kom.

Ongemerk het die horlosie se wysers aangeskuif totdat dit amper oggend was. Hy het, soos dit sy gewoonte was, vir haar op die stoep sit en wag. Sy lyf is styf en koud. Die nag was lank en bitter koud. Jasper en Ounooi vroetel onrustig om sy voete.

Hy staan vermoeid regop. Met ‘n trae beweging vryf hy sy hare agtertoe ... sy het nog nie tyd gehad om dit te knip nie. Haar ure op die verhoog is lank en uitmergelend. Hy neem haar nie kwalik dat sy hom (soms) afskeep nie.

In die stort gaan sit hy op die vloer terwyl die warm water strome oor hom loop. Hemel, hy is so ontsettend moeg! Hy lê met sy kop op sy arms op sy opgetrekte knieë. Sonder dat hy wou, sluimer hy in en skrik wakker toe die stromende water uit die stort koud begin word.

Hy vlieg vervaard op en sonder om hom af te droog, hardloop hy agterdeur toe. Dit kan net wees dat Mercia intussen huis toe gekom het. Sy kan tog nie nou nog ...

Buite verwelkom die twee honde hom al snuffelend en keffend. Hy ignoreer hulle en staan verstom by die wete dat sy gister hierdie tyd by die huis weg is en nou nog nie terug is nie. Waar begin hy soek? Hy weet nie eens by watter ateljee oefen sy deesdae nie – het nog altyd probeer om haar nie te laat voel dat hy indring in haar privaatheid nie.

Ignatius Louw, as jy destyds na jou kinders geluister het ... “Pa, jy is oud en jou hart is nie wat hy moet wees nie, Pa. Los tog maar, toe Pa?”

Jy kan maar erken, die groot verskil in ouderdom tussen jou en Mercia het jou ook gepla, het dit nie? Maar jy was soos ‘n wafferse jongman agter die mooi ballerina aan ... al te veel gevlei dat sy juis in jou belangstel en nie in een of ander jong danser nie. En nou? Nou wil dit mos lyk of sy jou toe uiteindelik laat staan het, wat anders?

“Nou gaan dan hel toe, Mercia!” grom hy en klap die agterdeur hard agter hom toe. Hy vryf sy borskas waar ‘n brandpyn al van gisteraand af sit.

Hy wil die ketel aansit, maar sy foon lui ... onbekende nommer ...

“Ja?” brom hy in die foon. Hy haat dit as vreemdelinge hom bel. Hy gaan sit op die naaste stoel ... die pyn op sy hart is oorweldigend.

“Meneer Louw ... sersant Wiese ... Mercia ... ongeluk ... nooddienste te laat ...”

Hy hyg na asem en probeer konsentreer op wat die man vir hom probeer vertel.

“Sersant Wiese, ek dink ...”

Die foon val op die vloer langs Ignatius Louw.

Skildery deur Herman Cantoni

DIE KLEIN ONTHOU-OOMBLIKKE

 

Hoeveel van hierdie onthou-oomblikke is daar in jou bestaan? Hoeveel maal per dag gaan jy ‘n oomblik stilstaan en glimlag stil oor ‘n kleinood wat in jou hart kom nesmaak het. Oomblikke wat jou na die een naaste aan jou laat draai en vra: “Onthou jy...?”

Maar ja, daar is ook, deesdae meer as vroeër, daardie oomblikke wat jy onthou, maar met niemand kan deel nie. Hartseer, maar waar!

Kry ek anderdag so ‘n lekker giggeltjie toe ek aan my dae as verliefde jong vrou dink. Daardie tyd was Carike Keuzenkamp hoog op elke trefferlys. Een van haar liedjies was ‘Lang maer blonde man’. Mense, dit was vir my die allerlieflikste liedjie en was op ‘n stadium 24 uur van die dag in my kop. Hoekom? Heheheee! Ek was verlief, man! Die liedjie het begin met: “Ek is verlief op die lang, maer blonde man ...”

Was hy lank? Nee, nie regtig nie. Was hy maer? Nee, ook nie. Was hy darem blond? Hmmm, so ampertjies, dink ek.

Maar dit is nie wat saak gemaak het nie, man. Die feit is dat ek oor en oor kon sing dat ek VERLIEF IS!

Wie onthou vir Francois von Heyningen? Google reken hy was ‘n akteur, maar ek onthou hom net omdat my ouers dol was oor sy sang.

So is ons almal die aand op pad bed toe in ons piepklein huisie daar doer in die Namib. Francois sing luidkeels op die radio in die oues se kamer. “Jy is vir my ‘n melodie van rus ...” en onse pa sing teatraal saam en hou sy arms oop vir Moeder. Sy was nogal nie een om openlik drukkies en soentjies uit te deel nie, dus was sy seker maar ‘n bietjie verleë by die uiterlike vertoon van liefde. En haar antwoord: “Ag, dit lieg jy tog!” voordat sy glimlaggend haar rug op hom draai.

Hoe maak jy as jy iets skelm doen en die noodlot ry jou? Kom ek vertel jou. Ons kry een Kersfees elkeen ‘n fiets – Ousus ‘n grote, myne so ‘n bietjie kleiner en die babasussie s’n ‘n kleintjie. Nou kyk, op daardie stadium kon ek nog glad nie fiets ry nie, dus was dit ‘n hele gedoente om net bo-op te kan bly. Ek het soveel keer geval, dat my ma haar byna morsdood geskrik het toe sy ‘n slag my agterstewe te siene kry. Dit was blykbaar geheel en al potblou van al die harde landings tussen die klippe. Maar as jy wil ry, moet jy seker val ook?

Ek raak toe mettertyd so ‘n bietjie meer tuis op die fiets en ek begin sien kans vir Ousus s’n. Die probleem is net dat Ousus g’n stuk wou toelaat dat ek op haar fiets ry nie ... ek het mos my eie! Nouja, dan maak ‘n mens mos maar ‘n plan.

Sy slaap een middag baie lekker en ek vat vir fiets klippe toe. Waarom ek in my klein koppie kans gesien het vir die rivier, weet ek tot vandag toe nog nie. Moontlik het ek gedink ek sou makliker op die fiets bly as dit self afdraand ry en ek nie hoef te trap nie. In elk geval, dis ‘n redelike diep rivier, dus is die afdraand tot onder nogal nie ‘n grap nie. Om dit erger te maak, is die hele pad so van de klippe, dat ‘n bobbejaan met ‘n kierie sal moet loop daar. Maar Martha sien kans om met die te groot fiets daardie afdraand aan te vat.

Ek dink nie ek was halfpad met die afdraand af nie, toe tref ek (natuurlik!) ‘n klip skeef en daar trek ek en fiets in twee rigtings. Die stomme fiets se wiel is heel skeef geval, maar dis die minste van my ellende op daardie oomblik. My kleintoontjie staan heel in die verkeerde rigting en hy pyn dat ek sterretjies sien. Ek sluip huis toe met skewe fiets en skewe toon en gaan lê maar op my bed en probeer vergeet van die seer toon ... die fiets heel vergete op daardie stadium!

Ek kan nie onthou wat die uiteinde van die storie was oor die fiets en my sus nie, maar wat ek wel onthou, is dat daardie gebreekte kleintoontjie my weke se ellende besorg het ... ellende wat ek uit vrees vir ‘n loesing, nie by Ma of Pa kon of wou gaan bekla nie!

My droom om ‘n beroemde aktrise te word, is in die laerskool in Maltahöhe gebore en het ook min of meer daar gesneuwel. Dit was groot opwinding in onse skooltjie – ons sou ‘n operette hou. Mensig man, dit was nie bietjie groot nie, dit was grooooot! Ons is dan ook vir oudisies geroep in die aande nadat ‘die grotes’ klaar studie gehad het.

Eintlik was dit meer die ‘groot kinders’ wat daarin opgetree het, maar daar was twee klein dogtertjies in die storie en so is ek toe ook een aand geroep om my beste voetjie voor te sit. Wat ons moes doen, kan ek glad nie onthou nie, maar dat ek die rol verower het, is ‘n feit.

Og, dit was heerlik om elke aand te gaan konsert hou, man. Tannie Muriel (ek hoop ek spel haar naam reg) het daardie klavier gemoker en ons het gesing dat hoor en sien vergaan.

“Soetkoek” was nie sommerse storietjie nie, hoor. Die hele plaas se diere was daar ... hoenders wat eiers lê en koeie wat melk gee en wat nog alles. Ek onthou van die een aand wat die koei my moes jaag en ek moes skree van skrik. Ai man, hoe skree ‘n mens nou vir twee seuns wat nou ‘n koei is? Jy weet mos, die een buk agter die ander en hou die voorste een om die lyf vas. Die voorste een het ewe sy vingers hier langs sy kop soos die horings staan. En skree kan ek nie skree nie, want ek lag te veel.

Dis toe dat Meneer Otto besluit daardie koei sal my op daardie verhoog jaag totdat ek skree! Ek kan net onthou van hoe ons al in die rondte gehardloop het totdat ek toe later regtig bang is hierdie twee groot seuns hardloop bo-oor my en daar los ek toe ‘n bloedstollende gil ... tot groot plesier van die grootmense.

Maar helaas, soos reeds genoem – my loopbaan op die planke het nie baie lank geduur nie en het ook geen roem en/of groot koerantopskrifte gebring nie.

Maar ‘n mens weet nooit wat volgende om die draai vir jou wag nie, weet jy?