EK GROET JOU, MY BEMINDE

My liefste Winter Liewe Winter

Ek dreig al so lank om vir jou te skryf, maar elke keer bedink ek myself. Elke keer dink ek dat ek jou nog net een kans gee – een kans om te bewys dat jy my nie verraai het nie. En toe, uiteindelik, besef ek dat dit nooit weer soos voorheen kan wees nie. Uiteindelik moes ek dit aan myself erken: Jy het my verraai!

Ai, man, hoe kon jy dit aan my doen? Het ons twee se liefdes-pad dan vir jou niks beteken nie? Het jy dit doelbewus gedoen om my te verlei, of is dit maar in jou aard om speel-speel van die een verkluimde wese na die volgende te dartel? Was dit dan nooit by jou ‘n saak van hartstog en passie soos vir my nie?

Ek was elke keer so opgewonde, net by die gedagte dat jy op pad was. My hart klop nou nog vinniger as ek dit onthou – mooi, warm truie en wolmussies; warm lakens en verekomberse; lekker dik sop en ‘n broodjie met regte plaasbotter. Ja, jy weet mos, die liggaamlike behoeftes is altyd maar daar by ons vroumense.

Wanneer ek deesdae gaan slaap, smag my hart na hoe jy was, jare gelede. Jy was liefdevol en geheimsinnig. Ek wou jou indrink en net vir myself hou. Ek onthou hoe ek soggens uitgestorm het om jou te gaan ontmoet. Jy het my nooit teleurgestel nie; nooit nie. Met jou ysige hande het jy my gesig kom liefkoos ... passievolle soene op my wange en mond. Die bloed het deur my are gebruis en my jong liggaam het gedy onder jou aanraking. Onthou jy? Wanneer ander murmureer het oor jou, het ek stil geglimlag. Ek het jou bemin, my geliefde. Ek het jou bemin.

Wanneer die tyd dan gekom het dat jy my moet verlaat, het ‘n diepe heimwee in my hart kom lê. Ek wou jou nie groet nie, my beminde. Ek wou jou by my hou, maar jy het stil-stil weggegaan elke keer.

Maar iewers op ons pad (ek weet nie wanneer presies nie) het jy venynig begin raak, my geliefde. Dit was asof jy my nie meer so liefgehad het soos voorheen nie. My gesig het begin skrynerig voel wanneer jy my liefkoos. My liggaam het rebelleer teen jou vrypostige aanraking. Ek het begin wegskram wanneer ek jou gewaar.

Wat het dan skeefgeloop? Waarom het jy my nie meer so lief soos voorheen nie? My geliefde, antwoord my, toe?

My rumatiek-lyf smag na die bruising van krag en energie met jou eerste verskyning. Maar, helaas, jy het my verraai.

Dan groet ek maar met innige verlange

Jou liefde van sewentig jaar gelede.

EK VREET G'N 'N VY NIE!

Nee, ek het jou nie geblok op Facebook nie, hoor. En nee, ek het ook nie na ‘n ander planeet verhuis nie. Ek is maar nog altyd hier in my plekkie. Hoe sê hulle altyd? ‘Ek gaan nêrens heen nie, dankie.’

Die navrae kom onverwags en uit vreemde oorde. Op ‘n dag bel my seun my: “Het Ma my geblok?”

“Hoekom?” wil ek verbaas weet. “Wat laat jou dink dat ek ooit so iets sal doen?”

“Ek vra maar net. Ek het so lanklaas iets van Ma gelees ...”

Ek stel hom gerus: “Ek is maar net ‘n bietjie besig met ander dinge op die oomblik. Jou ma sal mos nooit so lelik met jou wees nie, jy weet dit mos.”

So ‘n dag of drie terug raak dit toe nou ernstig. Iewers doen ek iets verkeerd, want die mense soek regtig nou na my. En ek verstaan nie, ek is mos hier!

Een persoon vra heel diplomaties waarom ek so stil is. Is daar dalk fout? Die tweede een is blatant eerlik: “Dis kommerwekkend ! Die laaste Kleur van jou pen was 14/4/ en daarna niks.”

Ek probeer skerm oor dingetjies wat my besig hou, maar laasgenoemde gee nie bes nie. Waarom is ek so stil? “Praat tog maar as daar fout is. Jy sien, ek leer jou nou eers regtig ken deur dit wat jy skryf.”

En dis presies wat my weer stuur op paaie waar niemand ooit loop nie: Wanneer ken jy ‘n mens regtig? Wat maak dat jy van die een meer as van die ander hou en altyd meer en meer van hom/haar wil weet? Wat is dit wat jou in die eerste plek aantrek na ‘n mens toe, maar die volgende mens wek ‘n soort weersin in jou wat jy glad nie kan verklaar nie.

Ek dink as ‘n mens die antwoord daarvoor kry ontdek, sal die lewe darem regtig waar baie makliker wees. Ek meen nou maar, as ek weet dit en dat is in my mondering waarvan die en daai nie hou nie, dan bly ek mos doodeenvoudig uit sy pad uit, nie waar nie? Gestel nou maar ek moet vir ‘n werkonderhoud gaan en ek weet die baas van die plek hou nie van ou vrouens met grys hare nie, dan sal ek mos in die eerste plek nie gaan nie, ha? So spaar ek vir hom en vir my ‘n klomp moeite en verdriet.

Maar eers iets anders. Jy weet, soos Pietman gesê het: Die lewe is soos ‘n swembad – soms is jy aan die vlak kant, soms is jy aan die diep kant. (Toe wonder ek mos wie op hierdie aardbodem kies ‘n verhoognaam soos ‘Pietman’? Ha? Regtig? Jy’s nie ernstig nie, is jy?

My fout! Toe ek die man hoor praat, maak dit glad nie meer vir my saak of hy Pietman of Koosman of waffer -man ookal is nie. Die man het ‘n binnekant wat menige van ons maar net kan begeer. En om die cherry op die koek te sit, kan hy nog sing ook! Meer later oor hierdie soort van fout wat ‘n mens kan maak met wat jy op die oppervlak sien of hoor.

In elk geval, die storie van die swembad ...

As jy mos so half aan die diep kant van die lewe ingegooi was en vir ‘n geruime tyd moes water trap, dan is dit mos so half of jy jarre en jarre daarna nog altyd so half sonder asem is en sukkel om net weer genoeg suurstof in jou longe te kry. Jy bewe en hyg nog na asem, al is jy lankal op droë grond. Nouja, ek dink dit is waar ek nou is ... hoeka weer veilig en geborge, maar mens! Die adrenalien pomp nog immer asof ek aan die veg vir my behoud is. (Weet jy hoe stupid is dit om op droë grond te probeer water trap?)

Nou moet ek myself eers in die rede val. Ek sien ek spring nou so rond tussen my stories dat dit my laat dink aan jare gelede toe ek, ewe kontant en baie braaf, ‘n storie vir ‘Sarie’ gestuur het. Ek was vrekkens seker dat dit die beste storie is wat nog ooit ingestuur is. Ja, ek weet! Blatant arrogant is nie die woord nie. Toe ek uiteindelik ‘n antwoord kry, was ek nie baie bly nie, hoor.

Beste Martha

Baie dankie vir jou verhaal. Hoewel die inhoud baie interessant is, sal ons dit nie kan gebruik nie. Dit lyk vir my jy sit so half op twee stoele.

En was ek in die bek geruk! Demmit, man, ken hulle dan nie ‘n goeie storie as hulle een sien nie? Vandag weet ek dit was nie ‘n kortverhaal nie en dit was ook nie ‘n skets nie, vandaar die ‘twee stoele’. Maar dit nou daar gelaat ...

Hoe eet jy jou lemoen? Skil jy hom geduldig af en breek die skyfies los en byt-suig elkeen so op sy eie of sny jy ronde skywe en gooi so ‘n bietjie sout op vir die lekkerte? ‘n Kleiner groepie mense byt hom so in sy lyf soos jy met ‘n appel maak. Of, as die skilletjie al so ‘n bietjie uitgedroog het, maak jy jou lemoen sag. As kinders het ons hom so met die voet op die vloer gerol. Kry ek nou so ‘n giggeltjie ... menigmaal het daardie lemoen onder jou voet gebars en alles was nat en taai. Kan jy jou indink hoe ‘n honger koshuiskind voel as jou kosbare lemoensap oral is behalwe dat jy dit kon uitsuig? Een ding wat ek nog nooit gedoen het nie, is om lemoenkonfyt te maak. Ek glo nog my lewe lank dat ek nie konfyt kan kook nie. Dalk moet ek eendag probeer?

Dalk hang dit af van jou bui hoe jy hom vandag gaan eet. Feit van die saak is dat daardie selfde lemoen elke keer anders smaak, afhangende van hoe jy hom bydam en verorber.

Jare terug hoor ek die een ou op die radio reken hy vreet (sy eie woorde!) liewer ‘n kakkerlak as ‘n vy. Kan jy nou meer! Hy moes met die gatkant van vye te doen gehad het om so lelik van hierdie hemelse vrug kan praat. Ek kan my indink dat hy dalk op ‘n dag skelm in Oupa se tuin gaan vye eet het. Dit was versmagtend warm en die warm vye en sy jong magie was nie beste vrinne nie. Die hele nag lank was dit hy en die vye en teen die vroeë oggend-ure het hy gesweer hy vreet nooit weer ‘n vy nie. Wat anders kan jou maak dat jy ‘n vy so haat?

Nou sê my, hoe eet jy ‘n vy? Skil jy hom haastig af en druk hom heel in jou mond, of breek jy hom oop en ervaar die diep, soet smaak wanneer jy hom met die tande bykom? Dan is daar nog die uitgelese groepie wat hom stukkend sny en op ‘n broodjie sit en so ‘n effentjie met sout bykom. Probeer dit gerus, hoor.

Wat maak dit saak hoe jy hom eet? Het my broer altyd mos gesê: Elke man soen sy vrou op sy eie manier. Net so! Maar hoor vir my, daai ou soen sy vrou wraggies ook nie elke dag op dieselfde manier nie. Sowaar, dit sal darem ‘n vervelige spulletjie afgee, ha? Ag nee, aardetjie tog!

Ek hoor jy vra my: Nou wat nou? Waarop stuur jy af?

Ek weet ek maak nie sin nie, maar dit is juis die punt. Hoe kan jy verkondig jy ken ‘n vy as jy hom nog nooit op elke denkbare manier geëet het nie? Erken dit nou maar, jy weet g’n hoe smaak ‘n vy met sout op en lekker dik op ‘n broodjie gepak nie. Nou hoe kan jy dan sê jy hou nie van vye nie?

Is dit nie maar ook hoe ons mekaar oordeel op dit wat ons sien en/of hoor van mekaar nie? Ek hou nie van mense wat baie hard en aanhoudend praat nie en daarom hou ek sommer nie van jou nie nog voor ek jou ontmoet het. Dit, my maat, is wat ek onregverdig in die hoogste graad noem. Ek gee jou nie ‘n kans nie, ek skryf jou af die oomblik wat jy raas-raas om die hoek kom ... en op die ou einde is dit ek wat uitmis op jou vrolike geaardheid en mooi hart.

So kan ons jare saam met ‘n mens lewe, maar aan die einde van die lewe ken ek jou glad nie, bloot omdat ek jou nooit ‘n kans gegee het nie. Want sien, ek het aangeneem die vy gaan my weer siek maak, dus eet ek hom nie tot die dag van my dood toe.

Erken dit nou maar aan jouself, ons is almal skuldig daaraan. Hoeveel maal het jy al gesê dat jy nooit besef het die of daai is so ‘n aangename persoon nie ... dat jy jammer is jy het dit nie lankal agtergekom nie.

Ai, en dan is dit mos nou maar so dat spyt altyd te laat kom!

WIL JY DANS, KARINA

Tog snaaks dat jy ‘n lied ‘n honderd maal op die radio kan hoor en dit het totaal en al geen invloed op jou nie. Tot op ‘n dag. Tot op ‘n bepaalde, onverwagse oomblik! Ai, dan kom sny hy mos dieper as waar bloed kan vloei. Dis ‘n vuurwit vlam wat in jou hart en siel kom brand en jy het geen ander keuse as om toe te gee aan die herinneringe wat dit bring nie. Dit pyn, hoor, maar jy beleef elke kosbare oomblik van jare gelede.

Die ou tweetjies was vyftig jaar getroud. Eintlik vyftig jaar en nog ‘n bietjie, dink ek. Ek dink as jy so lank getroud is, word jou hart later syne en sy hart joune. Julle dink en praat en voel dieselfde dinge.

En toe word hy siek. Siek soos in ... doodgaan. Weggaan. Weg van sy Aster af. Die hartseer om die tweetjies te sien afskeid neem het my hart gebreek. Natuurlik het elkeen dit op sy eie manier gedoen.

Sy het aan die werk gegaan. Dit was maar altyd so – as die emosies te veel raak, kry sy iets om haar mee besig te hou. Dit was vir haar ‘n uitlaatklep en ‘n manier om die seer op die agtergrond te sit.

Hy weer, het stiller en stiller geraak. In onbewaakte oomblikke kon ek die seer sien. Dit was nie vir hom maklik om haar te los nie, hoor.

Ons drie sit aan die etenstafel en gesels vrolik. Vir daardie kort tydjie dink ons nie aan die dinge wat voor die deur lê nie. Ons geniet mekaar se nabyheid en ek koester die samesyn in my hart. Ek gaar die skatte in my hart op om dit later (soos ek vanaand onwillekeurig gedoen het) uit te haal en af te stof en weer te kan beleef.

Die radio speel op die agtergrond, maar nie een van ons luister eintlik daarna nie. Tot daardie lied begin speel ... die lied wat vanaand weer my hart laat bloei het.

Sy staan haastig op en sit die radio harder. “Wil jy dans, Karina” vul die hele vertrek. Hy sit met sy rug na die radio toe, dus sien hy nie dat sy opeens klein en verwese in die middel van die vloer staan nie. Hy sien ook nie die hartseer lyfie nie. Hy sien nie die trane nie.

Ek tik liggies op sy hand en wys vir hom. Ai!

Hy staan op en stap na haar toe. Sonder ‘n woord vou hy haar styf in sy arms toe. Hulle skuifel-skuifel op een plek. Ja, met haar kop teen sy bors dans hulle die heel laaste dans wat hulle ooit sou dans.

AS IS VERBRANDE HOUT

Het jy al gedink dat AS jy nie so of so gemaak het nie, dan sou dit nooit so of so gebeur het nie. Ja?

Ek weet, dis ‘n ding wat ons almal gereeld doen. Ek is nie alleen in hierdie ding nie.

Ja, en dan, as nagedagtenis, troos ons onsself gewoonlik dat ‘as’ mos eintlik maar verbrande hout is. Nou gaan ek dalk jou bloeddruk so ‘n bietjie laat styg, maar ek glo dat wanneer ek so “As is mos verbrande hout”, dan is dit bloot om my gewete te sus. Want, jy sien, dan hoef ek nie meer so skuldig te voel dat ek ernstig aangejaag het nie. Ennnnn! Dan kan ek nog immers my medemens se intense simpatie geniet omdat ‘my lewe so onregverdig en vol slaggate is’. Reg?

Nou is jy dalk nie by my nie. Ek verduidelik. Ek moet op ‘n sekere tyd iewers wees, maar ai, ek kuier nou ‘n hond uit ‘n bos uit en stel die ryery so ‘n bietjie uit. Wanneer ek dat uiteindelik in die pad val, is die logiese ding mos om voet in die hoek te sit en te laat looi. Nou ja, toe gebeur dinge so ‘n bietjie anders as wat ek verwag het en die ou met die blou pet keer my voor ...! Wat ‘n gemene ding om te doen, ha? Kan hy nie verstaan dat ek haastig is nie?

Maar dis nou nie wat my vanaand pla nie. Geensins nie. Ons maak maar almal droog en moet agterna op ons eie manier boet daarvoor.

My ding oor ‘As’, is ‘n ernstige storie. Sowaar! Ek weet nie waar jy gewoonlik sit of lê of wat ookal wanneer die ‘dinge’ jou vat nie, maar my plek van boetedoening, verlang, filosofeer, ou koeie uit die sloot uit grawe, wat nog alles?, is in die bad.

Dit werk nou so: Ek sien die hele aand lank uit na daardie lekker, salige, stil, vredevolle bad. Ek stel dit uit soos ‘n mens dit uitstel om die lekkertjie in jou kies stukkend te byt. Want ja, as jy hom gebyt het, is hy amper op. En weet jy, ek kan mos nie ‘n lekker suig nie. Verdomp of ek nou besluit ek suig hierdie een tot hy verdwyn op my tong! As ek my kom kry, het ek hom garrrr gebyt en ingesluk. Nou wat is dan nou lekker daaraan om ‘n nammie so te eet?

In elk geval, die bad wag vir my. In die winter kan dit nogal ‘n optog wees, hoor. Die bad word eers warm gemaak met ‘n bietjie water. Nou tap jy dit uit, want dis nie meer lekker warm nie. Goed, die bad is vol. Die lavender-brandertjie is aangesteek. Die kers staan op die rand van die bad. My gunsteling song is op my foon. Nou trek jy die deur toe en gaan haal jou josters en wat ookal. As jy daardie deur later oopmaak, stap jy in die saligheid in, ek belowe jou.

Maar dit is nou presies hier waar die moeilikheid begin. Ek gaan lê met salige oorgawe terug en gee my oor aan die lekkerte van die oomblik. Die dag was lank en vol van sy eie dinge en ek wil my kop leeg kry voor ek kooi toe gaan.

Ek weet nie hoe dit gebeur nie, maar dis mos of daardie prentjie in jou kop kom spring – so helder en duidelik dat jy dit nie kan ignoreer nie.

‘Wat sou gebeur het as ek nie ...’

‘Wat sou gebeur het as ek daardie dag juis na daardie kafee toe gegaan het nie?’

‘Waar sou ek vandag wees as ek dalk ...’

‘Wat sou gebeur het as ek ...’

‘Sou daardie mens nog gelewe het as die dokter dadelik die fout raakgesien het?’

As dit eers lekker gaan, kan ek my sommer verbeel dat ek nie so of so gemaak het nie en dan sien ek hoe volmaak alles sou afgeloop het. Snert? Ja, ‘n klomp nonsies waarmee ek my dan moeg lê en maak in my plek van vrede.

Eindelose vrae sonder antwoorde. Eindelose, onnodige ‘wat as’ en ‘sê nou maar net’. Nou wel nie almal op een slag nie, hoor. Nee, elkeen wag tot jy weer anner-aand in bad is en die stilte om jou verwelkom. Dan klim ek uiteindelik uit daardie bad uit met ‘n klip in my hart. Die kinders het altyd ‘n baie beskrywende woord vir slegte situasies gebruik: Dis nou dof!

Nou is my vraag dit: As ek my lewe sou oor kon kry, sou ek weer dieselfde besluite neem? Want, jy sien, al kry ek dit ook oor, sal ek mos regtig nie die wysheid wat met ondervinding kom, ook hê nie. Sal ek dan noodwendig anders besluit?

En dan, wanneer die son weer helder en warm op my skouers brand, sien ek die lig en troos ek myself: Martha Maria, jy het baie foute gemaak en baie verkeerde besluite geneem, dit is waar. Maar een ding staan soos ‘n paal bo water, ek sou my lewe vir niks op aarde wou verruil nie. Die vrede en die liefde wat ek nou ervaar, sou ek op geen ander manier kon kry as juis deur dit alles nie.

En ek weet: Die meetsnoere het vir my in lieflike plekke geval, ja, my erfenis is vir my mooi.

OOR VERGANKLIKHEID EN OUDERDOM EN ANDER DINGE

Ek en my seun gesels gister oor die oumatjie wat ook al twee jaar lank in die hemel is. Jy weet mos, dit gebeur sommer so spontaan dat jy iewers vashaak en eers jou praat klaar moet praat oor wat/wie ookal.

My ma was (ek glo ek het jou al vertel!) ‘n vrou van formaat. As ek aan haar dink, sien ek net die twee kort beentjies wat so op ‘n drafstap is. Haar lewe op die plaas het bestaan uit baie harde werk en om ander te dien. Niks was ooit vir haar te veel nie. Niks, behalwe natuurlik om tyd aan haarself te spandeer. Sy het nie daarin geglo dat sy mag stilsit en ontspan nie, hoor. Die ouma was ‘n besige vrou!

Maar dis nie waaroor ek met jou wil gesels nie. My storie gaan eintlik nie oor die ouma nie, maar om my punt te maak, moet ek eers vir jou van haar lewe in haar later jare vertel.

Sy was hier in die ouetehuis en het gereeld naweke kom kuier by ons. Eers was dit goed en lekker, maar toe begin die dinge pla.

“Twee aande is te veel, jong. Ek wil asseblief net Vrydag by julle slaap en dan wil ek na my plek toe gaan.”

‘n Tyd later: “Hierdie inpakkery is ‘n gemors! Ek hou nie daarvan nie. Ek sal by julle kom braai Saterdag, maar ek wil in my eie bed slaap.”

Nog later: “Los tog maar vir my waar ek is, toe? Kom kuier julle maar vir my hier.”

Ons het so baie daarvan gehou om te gaan shop. Ek laai vir Ouma op en sy koop haar goedjies en ons gesels ‘n hond uit ‘n bos uit so tussen die winkelrakke. Ons het elkeen ons eie trollie en ons pak hulle vol!

Opeens sukkel die kopery. Sy wil seep koop. Ek loop tot voor die rak en wag dat sy die seep moet vat. Sy sien nie waar is die Dove seep nie. Ek wys vir haar waar en sy pak dit in. Dit gaan goed vir ‘n tydjie, totdat sy aankondig dat sy g’n daarvan hou om winkel toe te gaan nie. Van toe af gaan ek alleen winkel toe en koop als wat nodig is vir ons albei.

Om terug te kom by die kuiertjies by ons ... Sy het nog af en toe by ons kom kuier, maar dan moes dit vroeg wees, want Ouma wil terug by haar plekkie wees en gaan regmaak en slaap.

Daar was sekere geregte wat ek altyd spesiaal vir haar gemaak het. Sy was nogal nie skaam om vir jou te vertel hoe lekker dit of dat was nie. “My kind, niemand op aarde maak aartappelslaai soos jy nie!” Of my valskywe. Of my patats.

Toe Ouma nie meer by ons wil kom eet nie, het ek op spesiale dae (verjaardae, Kersfees, ens.) my kos gepak en ons het by haar gaan eet in haar kamer. Alles was nog net so lekker soos altyd, behalwe dat Ouma nie die moeite gehad het om na ons toe te kom nie.

Tot die laaste Kersfees! Ouma het in stilte die kos wat ek vir haar ingeskep het geëet en die leë bord vir my gegee. Ek wag toe al lank vir ‘n kompliment vir alles wat lekker was. Maar moenie glo nie!

“Alles was baie goed voorberei, maar dis baie vreemde kos hierdie.”

Toe ek en Seun klaar gesels het, dink ek by myself dat dit werklik is soos ons lewens maar is – die aardse ou tentjie verweer en die tentpenne ruk een-een los en uiteindelik is daar niks van jou oor nie. 

Maar, hoor hier, toe tref ‘n ander gedagte mos vir my. Is ons werklik besig om minder en minder te word? Is Tyd werklik ons vyand? Is die ouderdom werklik ‘n ding wat jou aftakel tot daar niks meer oor is behalwe om dood te gaan nie? Met ander woorde, is ons lewens ‘n lyn wat boontoe loop en dan, met die ouderdom, ‘n lyn onder toe maak tot by die dood. En skielik is daar niks!

Voordat ek die gelowiges ontstel – ek praat hoegenaamd nie van die lewe na die dood nie, asseblief. Ek praat van die dinge hier op aarde en hoe ek en jy en almal dit ervaar.

Ek dink opeens heeltemal anders oor die hele ding. Dis ‘n groot leuen wat ons vir onsself vertel dat alles dan tot ‘n einde kom ... jy is nou dood en weg en vergete. Is nie!

Kom ons bou ‘n standbeeld. Ons gebruik goud, edelstene en alles wat kosbaar en mooi is. Die ding is net dat ons dit nie kan gaan koop iewers nie. Ons moet uitgaan en dit gaan optel en aandra voor ons dit bietjie vir bietjie kan bou. Ek sien jy knik, want jy weet nou waarop stuur ek af.

Terwyl jy ‘n kind is, gaan die bouery redelik stadig, want jy is onkundig om jou boustene te gaan optel. Dan word jy ouer en wyser en die bouery tel spoed op. Mettertyd kom jy agter dat die bouery nou stadiger en stadiger raak. Dis nie dat jy nie meer kan bou nie, maar dit vat tyd en moeite om uit te gaan en op te tel.

Stadiger en stadiger vorder die standbeeld. Stadig, baie stadig.

Jy sien self nooit die eindproduk nie. Jou laaste woorde, jou laaste glimlag, jou laaste vriendelike knik met die kop, is die laaste edelstene om die standbeeld te voltooi. Jy traak eintlik lankal nie meer daaroor nie, maar steeds bou jy voort.

Wanneer alles verby is en almal reken jy is 'weg', draai iemand op ‘n dag om (soos ek en my seun weer gister gedoen het) en sien die volmaakte standbeeld wat niemand ooit kan vernietig of miskyk nie. Dis byna soos 'n vuurtoring in die nag. Al slaap almal, is daar iemand wat hom raaksien en met vreugde die warm lig daarvan indrink en waardeer.

DIE ANDER LOTJIE

Ek ken vier vrouens. Hulle is almal min of meer ewe oud, maar as jy hulle bekyk, sal jy dit nooit raai nie. Hierdie viertjies verskil soos dag en nag, maar nogtans is hulle (soms!) beste vriende.

Kan ek jou aan hulle voorstel?

Liewe Katie is ‘n dierbare, sagsinnige wese. Sy glimlag altyd – of dit warm of koud of donderweer is, Katie glimlag! Niks en niemand kan haar van stryk bring nie, hoor. ‘n Mens wil soms glo sy is met daardie glimlag op haar dierbare gesiggie gebore. Al weet jy dat Liewe Katie so pas deur ‘n geweldige storm is, jy sal haar nie sonder daardie glimlag betrap nie. Vra jy hoe dit gaan, is die antwoord altyd (maar altyd!) “Goed, dankie!” ... en dan kom daardie sonskynglimlag weer op die vol wange sit. Soms, maar net BAIE soms, loop die trane oor die volronde wangetjies, maar die glimlag sit of hy geplak is.

Hoe kry sy dit reg? G’n mens weet nie, jong. Ek het al probeer afloer of sy dalk ‘n doepa of ‘n ding drink, maar niks! Wat ek wel al gehoor het, is dat sy haarself voortdurend aanmoedig en aanhits tot hoër hoogtes. Dinge soos ‘Kom nou, Katie, jy weet mos dat hierdie een ook sal oorwaai,’ of ‘Regtig? Dit kan nie erger as die Boere Oorlog wees nie, kan dit?’ En dan kyk Katie op en die glimlag sitttt!

Martie Jammergat is ‘n ander vriendin. Nee, haar van is nie regtig Jammergat nie, maar ek dink nie daar is ‘n mens op aarde wat haar regte van ken nie. Haar klaagliedere en jeremiades ken geen perke nie, hoor. As sy in die oggend opstaan, kan jy seker wees ‘n been of ‘n arm of ‘n heup of haar kop pyn so dat sy dit tog nie kan uithou nie. En heeldag moet al wat leef en beef hoor van hierdie moordende pyn wat sy hier of daar of oral het.

Voel sy darem ooit beter? Nooit nie! Hou sy ooit op met kerm? Nooit nie! Die lewe het haar aan die hakskeen beet en dit pyn dat dit bars. As jy mooi kyk, sal jy selfs die bloed sien afstroom langs haar voetsole. Is! Sy het dit regtig nie maklik nie. Sy is nou maar vir eens en altyd gestraf met alles wat aaklig en onhanteerbaar is. Net gister nog het haar oorle antie se suster se skoonma mos so lelik met olie gebrand in die kombuis. Ja, dit was net nadat sy gehoor het van haar eks wat sowaar nou weer ‘n nuwe meisie het. Sien jy? Sy het dit regtig nie maklik nie. Shame tog, man!

Die derde lid van die viermanskap is mos daardie doofstom vrou. Niemand ken haar naam of van nie. Nou hoe dan nou so? Dis logies, man. Die vrou kan nie praat nie en hoe op aarde kon sy al vir iemand vertel het presies wie sy is? Sy praat nie. Nou vra jy my of sy nie WIL praat nie en of sy nie KAN praat nie. Ek weet nie, hoor. Ek weet regtig waar nie wat presies die vrou se probleem is nie. Jy kan maar doen wat jy wil, praat sal sy nie praat nie.

‘Kan ek vir jou ‘n gunsie vra?’  STILTE. ‘Wil jy saam met my dorp toe gaan?’ STILTE. ‘Voel jy nie lekker nie? Jy is regtig baie bleek.’ STILTE.

Dit dryf almal die mure uit, maar dit pla haar blykbaar glad nie. Sy knip nie oog of roer ‘n skouer nie, hoor. Sy gaan haar gang asof niemand nog ooit met haar gepraat het nie. Ek wil nogal sweer sy kan ‘n mens hoor, want party kere is dit asof daar ‘n soort van ‘kyk’ in daardie twee oë kom wat nie altyd daar is nie. Maar die oomblik wat ek weer kyk (mos om seker te maak!) dan is die oë ook weer stil soos ‘n Sondagmiddag op Keetmanshoop.

Jy kry niks uit haar uit nie. Sy het, so lyk dit vir my, ook geen behoefte aan geselskap nie. Hoe kom ‘n mens so? Wat maak jou dat jy nie wil praat of luister nie? Dis ‘n vreemde spulletjie, as jy my vra. Nee man, sy’s g’n getoor nie. Dis nou nie wat ek bedoel het nie. Sjoe, dit kom nou daarvan om te sê wat ‘n mens dink.

Wat my mos nou laat wonder – is dit nie juis hoekom sy is soos sy is nie? Dan hoef sy mos nooit niks aan niemand te verduidelik nie, ha?

Nommer vir is ‘een van ons’. Daar is niks vreemds of snaaks omtrent haar nie. Eintlik is sy maar redelik vervelig, as jy my vra. Gewone (lui) huisvrou, lid van die plaaslike Help Mekaar-klub, sing in die kerkkoor, en wat nog alles. Jy sal nie twee keer na haar kyk nie en, as jy saam met haar ‘n geselligheid sou bywoon, gaan jy teen more nie eens meer haar naam onthou nie. Vaal. Vervelig. Alledaags. So terloops, ek kan ook nie haar naam onthou nie.

Op ‘n dag is hierdie vier om die koffietafel. Dis nou Liewe Katie, Martie Jammergat, die doofstom vrou en die anner een wat so vaal is dat niemand haar raaksien nie. Hulle doen soms die ding met die koffie – glo om so ‘n bietjie ‘op te vang’ wat in almal se lewens aan die gang is.

Een van hulle stel voor dat hulle gerus ‘n slag ‘n groepfoto moet neem. Ek meen te sê, dis min genoeg wat hulle vier so saam is. Dit loop amper op ‘n oorlog uit, man. Liewe Katie gaan staan op die trappie en beduie liefdevol vir die ander om langs haar te kom staan. Martie Jammergat gaan onmiddellik aan die kerm omdat Liewe Katie die beste plek vir haarself gekies het. Snot en trane, hier kom ons! Die doofstom vrou hoor nie wat sy moet maak nie en gaan aan die loop, op met die trappe en af anderkant. Sy loop die loop van 'n vasberade mens, hoor. Iemand moes haar doer op die vlak gaan vang en terugbring foto toe. Die valetjie gaan staan tussen hulle, maar die fotograaf skree: “Waar’s die vaal vrou? Sy’s dan nie hier nie!” (ek het jou mos gesê niemand sien haar ooit raak nie).

Mensekind! Dis toe daardie foto ontwikkel is by die fotowinkel, dat ek die skok van my lewe kry. Maar ek vertel jou nou-nou daarvan. Die foto is toe nie so 'n sukses nie. Jy sien, Liewe Katie smaail dat jy net tanne sien. Martie Jammergat staan en snik dat die blink strepe onder haar neus tot by haar mond loop. Die doofstom vrou is besig om haar bra se 'strap' stywer te stel sodat dit nie so uithang hier langs die kant nie. Die valetjie ... kan 'n mens glad nie sien nie.

Nou, om te kom by die skok toe ek die foto die eerste keer sien. Ek bekyk hom van alle kante af, maar dit wat op daardie papier is, bly daar. Dit wil nie verander nie, dit wil nie anders lyk nie, verdomp! Dit lyk vir my dit raak net erger en erger by die oomblik. 

Ek bekyk die ou viertjies so en ek snak na my asem. Dit kan nie waar wees nie, man. Dit is net nie moontlik nie!

Want sien, hulle almal lyk op ‘n haar na presies dieselfde ...

... soos ek!

Maar as ek nou so dink ... IS dit toe nie maar al die tyd ekke nie?

SEWENTIG SOMERS VERDER deur Ina Cantoni

In die na-nag as slaap jou ontwyk en net jy jou eie geselskap is, is dit die soort gedagtes wat jou metgesel is. Wat ’n voorreg om jou gedagtes in woorde te omskep. Miskien is daar iemand wat met my wil deel. 

Van nou af is dit nog ’n paar uur dan is dit my sewentigste verjaardag. Sommige mense beskou dit as ’n triomf, sommige ’n mylpaal, ander ’n doelwit. Hoe sien ekke dit? Wat ’n journey was dit vir my! Sou ek dit anders wou hê? Natuurlik! Elke mens sal die gate, hobbels en dorings wou delete, of sommer net met ’n ompad benader. Met ’n diep sug aanvaar ek nou in hierdie laat uur van die nag! Tuffies! Jy kan dit nie verander nie , aanvaar en lig jou kop.

Nou giggel ek saggies by myselwers. Ek lig my kop, ek kyk vorentoe en dan besef ek, die voor is sommer hier vlak voor. Nie meer donkiejare of ’n lang beplanning nie, o nee! Ek is om die laaste draai van die ovaal baan, in die laaste pylvak. Nou wat nou?

Skielik is alles so duidelik soos daglig. Voor, aan die einde van die baan, is ’n lint oor die pad! Nie ’n wit of swarte nie, maar ’n helder gekleurde lint, regoor die bane van my lewe en ek moet daardie lint gaan breek. Dit is ’n lint wat niemand gaan vryspring nie. Ons is mos nie op aarde vir altyd nie?

Ek spoor myself aan. Suster, jy moet nou asem skep en alles insit. Daar is nie tyd vir bly lê en jou pyne vertroetel nie. Al hink jy op een been en klou die rugpyn vas, sorg dat jy die wenpaal haal. Miskien sal ’n nuwe bril help om beter te sien, maar vir hierdie laaste aanloop hoef jy nie te sien nie.

Ek dink, oor ’n leeftyd heen is die pad mos nou baie duidelik? Langs die baan sien ek baie gesigte: my kinders, kleinkinders, familie, vriende en kennisse. Of hulle my aanmoedig of bejammer weet ek nou nie, maar ek gee nie om nie. In my hart is ek net flink op pad. My seer voete en pynende bene pla nie meer nie. Al beland ek op my rug, ek beweeg nog steeds na die lint oor die pad.

Miskien moet ek bietjie stap, stadiger en mooi kyk wat wag vir my. Genade, na sewentig jaar se gedraf mag ek mos nou rustig en stadig stap ook? Daar is mos nie haas nie. So-ja dis beter! So duidelik asof dit reeds gebeur het kan ek sien. 

Aan die ander kant van die doellyn is ’n hemelse oop veld, die mooiste gesig. Blomme, bome, berge en watervalle wat strome van seën voorspel. 

Ek sien mense in ’n yslike pawiljoen en ek weet as ek nader kom, gaan almal opstaan, arms in die lug en juigend vir my waai en roep. My hart galop vol vreugde in my borskas. Hulle is lamal daar! My ouers wat bly na my roep, ooms tantes, oumas en oupas. Vriende en geliefdes dans van vreugde as hulle my deur die lint sien bars. 

Opgewondenheid maak my kortasem, ek het die wedloop voltooi, ek het gewen!

Hoekom moet ek ’n graf en die einde van alles sien, as ek dan weet dat die reis op aarde is net ’n korte voorlopigheid na die ewigheid? 

Môre gaan almal se wens wees: geluk met jou verjaardag en ek gaan die lekker warmte teen my vasdruk vir elke wens aan my. Maar ek gaan hierdie laaste pylvak vasgryp en elke oomblik waardeer, ek gaan my geliefdes net nog liewer hê, ek gaan elke dag ten volle LEEF.

Maar ek sien ook reikhalsend uit na die dag wat ek deur die lint mag breek. My lewensreis was goed, foute en teleurstellings ingesluit, maar na die einde wag die oorwinning. 

Dankie, Heer, dat U na sewentig jaar nog nie opgegee het op my nie. Dankie, vir al daardie klomp dae en nagte. Die grootste dankie is die besef dat ek geen dood vrees nie, dat ek voluit wil leef tot aan die einde. Miskien nog twintig jaar of meer? Miskien net tien dae van nou? Maak nie saak nie, ek is voorbereid en met dieselfde oorgawe wat ek leef gaan ek die doelpaal bereik. 

Natuurlik het ek nog drome en ideale. Ek wil my man nog baie geniet, my kleinkinders baie bederf en my kinders: siestog ek het nog tyd om hulle opdragte te gee. Natuurlik ook die dekselse stories wat my nie toelaat om te slaap nie moet tussen boeke se blaaie lewe kry. 

Ontspan maar, julle, ek het nog ’n groot vrag werk wat wag, op stuk van sake is sewentig ook net ’n nommer, dielfde as een-en-twintig, dertig en vyftig!