KLEINTYD SE DROME

Dis seker maar deel van grootword, want deesdae bly my kop maar neig na vergange se dae. As ek my kom kry, is ek weer veertig/vyftig jaar in die verlede aan die delf. Ek hoor nou my oudste: “Maaaa!” en ek kry lekker lag so by myselwers. Ja, ek weet, ek het al te veel kere dieselfde ou storietjies oor en oor vertel.

Maar een ding wat ek nog net met een of twee mense gedeel het, is my kleintyd-begeerte om tog ook oor die radio te kan praat. Man, dit was nie net ‘n droom nie, dit was ‘n obsessie by my. Dag en nag het hierdie idee by my gespook om ook so te kan vertel en lag en selfs sing op die radio soos ander mense. Ek meen te sê, as hulle kan, hoekom nie ek ook nie?

Die enigste probleem is dat ek glad nie geweet het wat die proses is om hierdie droom van my te bewaarheid nie. Ek het gelukkig ook vir niemand gevra nie, want dan was my drome vroeg-vroeg al daarmee heen.

Ek onthou hoe ek as klein dogtertjie op die swaai gesit en perform het. Ek het aankondigings op die radio gemaak, stories vertel en nou en dan nog vir my gehoor gesing ook. In my klein koppie was dit baie eenvoudig – iewers is daardie ‘iets’ wat jou opneem wanneer jy perform en ek het maar net altyd gehoop daardie ‘iets’ neem my ook op en saai my oor die radio uit.

Baie jare later studeer ek onderwys. Deel van ons praktiese opleiding is om hierdie ou groot bandopnemers te operate. Jy moet die band inryg en dan ‘n stuk lees wat jy moet opneem. Sal die dosent sowaar vir my die mooiste kompliment ooit gee: “Jy het ‘n baie goeie stem vir die radio.”

Ag man, maar die ou droompie is toe so saam met die jare se winde iewers heen gewaai. My roem, weet ek vandag, sal toe nie kom omdat ek so ‘n wonderlike omroepster is nie. Op ‘n manier voel ek so half weemoedig daaroor, maar dis nou maar so!

‘n Ander droom van my wat gebore is toe ek so min of meer tien of elf was, was om ‘n storie van my in ‘n boek te sien. Daarvoor kan ek die Vader dank dat dit toe wel gebeur het. Dit was ‘n lang gesukkel, maar ons het daar gekom.

Hierdie droom is egter nog baie ver van vervulling af, hoor! Soos enige ander skrywer sal ek ook maar  bly glo dat daardie GROTE nog eendag gebore sal word en op die rakke sal pryk. Ydele drome? Watwou! Hou maar dop ... eendag is eendag (vertel my gelowige hart vir my!)

 Vreemd genoeg het ek nooit in my kinderdae begeer om ‘n onderwyseres te word nie. Nooit, ooit was dit deel van my raamwerk nie. Ek wou drama gaan swot en perform van die oggend tot die aand – ‘n droom wat my voorligting-onderwyser met sy mooi, blink skoene in die stof getrap het.

Ek het al baie gewonder hoe my lewe sou verloop, het ek die kans gehad om my droom te vervul. Maar helaas, daardie antwoord sal ek nooit kry nie.

Dit laat my maar net weer dink aan die gedig van Robert Frost ...

PIET BESWAARD HOU NUWEJAAR

Vir ou Piet Beswaard was dit nie ‘n maklike jaar nie, hoor. As daar ‘n ding verkeerd kon loop met iemand, dan het dit met ou Beswaard gebeur.

Vat nou maar die keer toe daai swendelaar hier in die dorp kom lol het. Almal het deur sy plannetjies gesien, net nie onse Pieta nie. Nee, hy loop glo toe die man en verloor sy hele lammer-oes se inkomste. Ou Beswaard het vir ses maande geleef van die spesiale kollekte wat Dominee vir hom in die kerk gehou het.

Anderdag weer vat die ou sy bakkie om ‘net ‘n endjie te gaan ry’, maar o wee! ‘n Wolkbreuk tref die dorp en daar gaat bakkie met die rivier af.
Onse Piet se Marie het lankal die pad gevat. Sy kon nie langer aanskou dat alles wat ellendig is die stomme man tref nie. Sy is toe weg met die Engelsman wat boeke of iets by aan die skoolkinders kom verkwansel het. Nou bly hy stoksielalleen met sy makoue en katte daar aan die rand van die dorp.
Niemand weet hoe dit met die ou gaan nie. Niemand is bereid om ‘n geselsie aan te knoop nie. As jy hom (uit ordentlikheid) vra hoe dit gaan, is daar net een antwoord: “Ellendig, my broer, ellendig … het ek jou vertel van die keer toe …”

Die dorp is in rep en roer. Dominee kondig in die kerk af dat almal hierdie jaar gerus ‘n slag as gemeente oujaar kan groet en nuwejaar kan welkom heet. Sal dit nou nie lekker wees nie?

Oujaar val vanjaar mooi op ‘n Vrydag. Die program is mooi uitgewerk: Lekker kuier en braaivleis van vieruur die namiddag af, die kerkdiens is van halftwaalf tot twaalfuur, en dan begin die dans vir die nuwejaar. Wonderlik!

Daar is egter net een haakplekkie, maar Mevrou Dominee sien kans om dit aan te spreek. Almal waarsku haar, maar sy glo sy is die regte persoon vir die takie.

Piet Beswaard is die enigste man met ‘n spitbraai in die dorp. Hy het selfs op ‘n dag ‘n hele bees op sy spit gehad … en was dit lekker! Nou vra jy my wat is dan die probleem met Pieta en sy spitbraai?

Hemel, mens, weet jy nie van die ou se ‘probleempie’ nie? Nee, ek praat nou nie van die ongeluk wat hom so ry nie – dit is ‘n probleem van ‘n ander formaat hierdie keer. Jy sien, wanneer ou Beswaard braai, kan hy dit net doen met die hulp van ‘n botteltjie of twee … of selfs meer. Met die een hand doen hy sy dinge met die spitbraai, maar die ander hand bly besig met die botteltjie.

Eintlik het die kerkraad gestem dat hulle nie vir Pieta daar wil hê nie. “Nee, jinne, Dominee, daai man is ‘n skande vir ons dorp. Los hom dat hy by sy huis bly en ellendig wees op sy eie tyd.” Dit was net die hoof ouderling en Mevrou Dominee wat besluit het dat die man ‘n kans moet kry om ook ‘n klein bietjie geluk te smaak.

Dominee het so ‘n bietjie ongemaklik rondgeskuif op sy stoel voordat hy geantwoord het: “Nou maar reg, kom ons gun die man dit.”

Pieta daag by die kerksaal op met die spit, sy kampstoel en ‘n paar koffieflesse. Hy maak sy vuur, kry die spit aan die gang en skop voete uit op sy kampstoel.
Niemand is bereid om te vra wat in daardie flesse is nie, maar Mevrou Dominee stap later nader. “Pieta, gee dan daar ‘n bekertjie koffie, toe?”

Pieta spring op en skink vir haar ‘n bekertjie koffie. Die twee gesels land en sand oor die wel en die wee van die lewe. Na ‘n uur of wat verskoon sy haarself. “Die koffietjies raak nou ongemaklik baie, jong. Ek is nou terug,” knipoog sy vir Pieta.

Tannie Bessie het al lankal ‘n oog op ou Piet. Sy mik vir die stoel, maar hy keer haar weg. “Dis Mevrou Dominee se plek daai, Bessie.”

Die gemeenste is tevrede dat daar niks buiten koffie in die flesse is nie en dit raak ‘n heerlike kuier. Hier en daar waag een dit om ‘n biertjie te drink, maar dan vat Dominee hom eenkant toe en praat hom aan.

Dis kerktyd. Dis om die draai van die kerksaal af en almal stap sommer soontoe.

Mevrou Dominee is die orreliste. Sy speel altyd die mooiste musiek voor die diens, maar vanaand is sy stil. Dominee raak ongemaklik, want waar is sy liefie dan nou heen? Hy stuur ‘n diaken om te gaan kyk wat van haar geword het.

Hy kry hulle daar waar hulle vroegdag al gaan sit het langs die vuur.

“Mevrou Dominee?” vra hy verstom.

Sy kyk skewekop op. “Sjal onsh vi jou ook ‘n ietshie shkink, ha?”

Sit ek nou, so op die oujaar, en bedink dinge. Ek en die liefie is alleen tuis en niks, maar heeltemal niks is anders as enige ander aand die afgelope maande nie. Ek hou myself die tyd van die namiddag besig met wat ookal, terwyl liefie die African Grey vermaak.

Want, jy sien, Gracie hou nie van vroumense nie. Miskien het sy darem iewers ‘n sagte plekkie vir my, maar weet nie hoe om dit te wys nie? My ydele hart wil maar so hoop! Sy was ‘n geskenk, met baie liefde, aan my ... na ek jare en jare lank gesmag het om ook ene te hê. Nou het sy vir Liefie aanvaar en ek kry so nou en dan ‘n pik op die kop as ek nie gou genoeg koes nie.

Maar eintlik wil ek jou vertel van oujaar in die Namib. Die lewe was mos anders daardie jare – stadiger en met minder komplikasies, dink ek. Kinders was nog gesien en nie gehoor nie en grootmense se woord was so wragtag as wragtag die begin en die amen. Maar ek dwaal alweer af. My kop is propvol gedagtes en verlangens en smagtings en what ever there may be!

Ek weet dat daar altyd in die dorp groot makietie gehou is op oujaar, maar by ons op die plaas was dit maar stillerig, glo vir my.

En tog het die dag altyd so half anders as die ander dae gevoel. Jy het nog altyd opgestaan en jou dagtakies in die huis gedoen, maar daar was net daardie gevoel wat sluimerend was die hele dag. Teen sononder het ons, opgetof en grênt toegedraai, almal in Pa se plaaskar gebeur. Ons het gaan braai by tannie Magdalena en oom Andy, oftewel Leentjie en Monie.

Wat my laat wonder – het jy ook ooms en tannies vir wie jy nie ‘tannie’ en ‘oom’ nie? So het niemand geweet wie is tannie Dina nie, maar almal het vir Nana geken. Dan nog was tannie Annette ‘n vreemde benaming vir ons liewe Netta. So kan ek nie een na die ander noem – almal met ‘n liefnaampie.

Somersaande in die Namib is magies! Die gekriek en krits van insekte, met die grote hemel vol sterre wat lyk of jy hulle kan pluk, so naby lyk hulle vir jou. Almal, grootmense en kinders, daar om die vuur, met die geblaas van die gaslamp skuins agter ons. Gaslamp? Dis eintlik ‘n vreemde benaming vir ‘n lamp wat met paraffien gewerk het, maar jy moes hom mos so oppomp om hom aan die gang te kry.

Leentjie het geweet van uithaal en wys! Die bykosse by die braai was met groot moeite en baaaaaie kalorieë gemaak. Baie maal was die poeding pannekoek wat so geblink het van die botter en die kaneelsuiker. Hemels!

Ek voel te arm in woorde om myself uit te kan druk hoe om daardie samesyn te omskryf. Liefde. Vrede. Welbehae. Warmte om die hart. En die stilte, ten spyte van die geselskap van die grootmense.

Dit is na daardie stilte in die hart wat ek soms verlang. Kry ‘n mens dit iewers anders soos daar in die Namib met jou geliefdes? Waarom, o waarom kon ‘n mens dit nie maar in ‘n botteltjie sit en saamdra vir die res van die hele ewigheid nie?

Wanneer die kleintjies al slaperig begin raak, het Ma traag aangekondig dat ons huis moet kry. Pa het vir sussie kar toe gedra en op Ma se skoot neergesit. Ek of Ousus het hek oopgemaak. Snaaks dat ek nooit bang was om in daardie donkernag hek oop te maak nie, ha?

Nuwejaar het altyd gevoel soos lekker soet poeding met vla oor. Is regtig so! Ma was altyd op ‘n merkbare stadiger spoed ingestel en Pa het ook net gou die lammers gaan haal en dan by ons kom sit in die kombuis. En dan die lekkerte van alle lekkertes so in die middel van die week! Leetjie-hulle het kom tee drink. Ma het altyd gesorg vir koek so saam met die tee in die middel van die week.

Vervelig? Allermins!

My hart verlang na die vrede en stilte en warmte en allesoorheersende gevoel van geborgenheid ... so in die middel van die week.

MY VOORKOP IS TE GLAD VIR ETIKETTE

Jy woon ‘n byeenkoms by en word saam met vreemdelinge ingedeel by ‘n tafel. Jy maak, soos almal maar doen, geselsies.

“Hallo, ek is Martha.”

“Aangename kennis. Ek is Drien.”

“O? Hallo, Drien.”

“Snaaks dat ons mekaar nog nie raakgeloop het nie. Ons ou dorpie is mos darem nie so groot nie.”

“Ja, ek hou skool by die ABC Skool.”

“Ek is Die en Daai se sekretaresse.”

“O, en jou man?”

“My man is Prokureur Smit.”

****

Ek het voorheen dit nie eens agtergekom dat ons onsself so met etikette beplak nie. Drien hou skool en sy is die vrou van ‘n prokureur. Indrukwekkend! Inderdaad ‘n prestasie wat sy behaal het, of wat?

Toe ek ‘n bietjie meer as ‘n jaar gelede moes aftree, het dit my baie sleg getref. Ek het geglo ek is tuis in my vel en weet presies wie ek is, maar moenie glo nie! Die oomblik toe ek by daardie voordeur uitstap, het my identiteit ook daar agtergebly saam met die werksklere wat ek daar gelos het vir ander om te gebruik.

Opeens was ek so half rigtingloos en, glo my, baie besluiteloos. Ek het nie ‘n plan vir môre of oormôre gehad nie. Waar ek voorheen presies geweet het wat ek gedurende ‘n vakansie sou doen, het ek nou huis toe gekom en hier kom sit soos ‘n mens sonder rigting. Skielik was my dae my eie en heeltemal te lank. Almal het aangemoedig: “Skryf!” maar ek het niks gehad om oor te skryf nie.

Saans het ek gaan slaap met ‘n matelose gevoel van mislukking omdat ek (weereens) die dag vermors het met my niksdoenery en rondsittery. Soggens het ek opgestaan met ‘n uitsiglose dag voor my en heeldag gewag vir die son om onder te gaan.

Hoekom dan so? Waar was die vrou wat so presies geweet het wie sy is en dan nog baie trots ook was daarop? Wat het van haar geword?

Dit het my ‘n lang tyd gevat voordat ek tot die kern van hierdie aaklige probleem van my gekom het.

Ons word van dag een af gemeet en geweeg. Ons word geleer om te presteer en altyd beter te moet doen, anders is daar ‘n paar fronse op ‘n paar gesigte.

“Kyk, Pa, ons kind kan al van daardie trappie af klim! Is dit nie te pragtig nie? En reken, sy het nie eens geval nie.”

Pa kyk van sy koerant af op. “Hmm, ja, maar ek wag vir die dag wat sy hulle twee-twee afspring soos ons altyd gemaak het.”

En net daar voel Sussie sy moet begin oefen om daardie trappies te spring, anders gaan Pappa nooit dink sy is oulik genoeg nie. Sy val haar des dinges, maar spring sal sy daardie trappies spring!

Dan kom ons in die skool. Ek was byvoorbeeld in my Sub A-klas in die Hasies-ry. Ek weet nie wat die eerste ry was nie, maar die laaste ry was die Skilpaaie. Is dit nie verskriklik om so ‘n etiket om ‘n kind se nek te hang nie? Jy is net ses jaartjies oud, maar jy weet reeds dat jy nie goed genoeg is nie.

So gaan dit aan en aan sonder dat dit ooit ophou. Ek verpes ‘n rapport met alles wat in my is! Waarom moet jy punte kry vir iets wat jy glad nie aan kan verander nie? Kan daar nie maar net op die rapport staan Martha slaag hierdie eksamen nie? Wat maak dit saak met hoeveel?

Nog steeds is dit het einde niet. Nou gaan studeer Sannie en sy behaal haar graad en slaan ‘n wonderlike werk los. Maar na ‘n jaar of twee ontmoet sy hierdie outjie en die liefde is allesoorheersend. Nou kom die probleem!

“Haai, Marie, ek hoor jou Sannie is toe verloof?”

Marie word rooi om die kiewe en sy kug ‘n slag of twee voordat sy antwoord: “Ja, dis net jammer die mannetjie het g’n geleerdheid nie ... maak karre reg of iets.”

Liewe hemel, Marie! wil ek gil. Kan jy ‘n kar regmaak? Weet jy ooit waar die ding se enjin sit?

Standaarde, standaarde, VALSE standaarde wat ons onsself mee opsaal en die lewe vir onsself so onaangenaam maak. As jy nie perform nie, is jy nie in tel nie. As jy nie kan wys nie, is jy ‘n nul op ‘n kontrak.

Is dit dan nie maar die rede waarom daar soveel depressiewe en ongelukkige mense op hierdie aardbodem rondval nie? Ek sal gelukkig wees AS dit of dat gebeur. Ek sal gelukkig wees WANNEER ek dit of dat onder die knie het. Ek sal tevrede wees WANNEER ek ...

So gaan die storie aan en aan. En weet jy wat? Wanneer of as jy dan uiteindelik daardie ding kry of behaal, het jy lankal vergeet dat dit jou so gelukkig sou maak. Want, jy sien, jy het jou etiket op jou voorkop al lankal weer verander na die volgende ding wat jy moet baasraak, anders het jy nie jou brood vir die dag verdien nie.

Thich Nhat Hanh skryf die volgende baie waar woorde: “Peace can exist only in the present moment. It is ridiculous to say “Wait until I finish this, then I will be free to live in peace.” What is “this”? A di­ploma, a job, a house, the payment of a debt? If you think that way, peace will never come. There is always another “this” that will follow the present one. If you are not living in peace at this moment, you will never be able to. If you truly want to be at peace, you must be at peace right now. Otherwise, there is only “the hope of peace some day.”

En ek weet ... ek wil my lewe leef sonder daardie etikette. Ek wil vrede en liefde en geluk en tevredenheid smaak in die klein dingetjies rondom my. Ek wil net EK wees en vanaand die dag afsluit met ‘n glimlag in my siel ... want niemand kan meer enige etiket op my voorkop plak nie.

VISVANG OF HENGEL?

Ek ken nie ‘n mens wat nie van visvang hou nie. Hetsy dit ernstige hengel is, of bloot visvang omdat jy langs die see is en dit is mos wat ‘n mens langs die see doen. Ons Namibiërs is maar so, jong. Jy glo jy moet Desember see toe gaan en jy glo jy moet huis toe kom met ‘n rits foto’s van die vis wat jy uit getrek het.

So van vis uit die water uit trek gepraat! Gaan ek, my liefie en ons klein snip des jare gelede ook see toe vir ‘n paar dae. Kom ons terug, vra die vriende vir snipkind: “En het jou pa baie vis gevang?”

Sy antwoord eerlik en opreg: “Nee, hy steek elke keer die stok in die water, maar hy haal niks uit nie.”

Dis dalk juis met hierdie storietjie in gedagte dat ek nie heeltemal so skaam is om my visvang-ervarings met jou te deel nie.

Ons is ‘n hele spul langs die see – Pa, Ma, elkeen van my en my susters se manne en nog die spruite ook. Ouma het soos maar die gewoonte was, gesorg vir alles wat geëet en gedrink kan word. Almal hou almal se kinders in die oog en die manne vang vis. Let net daarop dat ek nie sê hulle het gehengel nie, hoor. Hengel is wanneer jy nie net die stok in die water steek en met niks opeindig nie.

Ek bekyk die manne so op ‘n afstand en ek dink by myself: Ek het al ‘n duisend maal probeer om ‘n vis gevang te kry, maar vandag is sowaar die dag! Ek kan nie eendag hierdie ondermaanse verlaat met geen vis op my kerfstok nie. Wat moet my kinders van my dink? Maar meer nog: hoe moet ek oor myself voel? ‘n Mens het mos ook ‘n hart, ha?

Ek stap doelbewus water toe en kommandeer vir liefie op om vir my ‘n stok reg te kry. Het hy dalk onderlangs gesug? Ek kon sweer dit klink so, maar die water raas ook so dat ek nie met sekerheid kan sê dit is so nie. Dalk het hy my rekord van ‘niks uit die water uitgehaal nie’ onthou? Ek maak maar net of ek niks hoor nie en wag angstig vir die stok.

Nou moet jy net weet, terwyl ek gaan vis, moet een van die manne geduldig by die Ouma en kleingoed gaan sit. Daar is nie stokke wat rondlê nie, dus moet die ongelukkige een maar net wag totdat ek met my fonds van die water af kom.

Liefie is baie geduldig ... behalwe mos nou vir daardie lang sug! Hy beduie mooi vir my hoe ek moet maak. En ja, die eerste gooi doen hy ook sommer vir my. Ek staan en wag en wag, maar daar gebeur niks nie. Ek staan so halfbeen in die water en die branders spoel soms redelik gevaarlik hoog teen my op.

Ek sien die manne wag ook net so ‘n rukkie, dan katrol hulle die lyn in en gooi weer in. Nou maar hoekom nie? Ek skrik mos nie vir koue pampoen nie, man. Ek probeer ‘n paar keer, maar dit werp geen vrugte, of is dit nou visse, af nie. Ek moet net weer probeer, dit moet net werk!

Ek stap weer ‘n entjie in die water in, maar dit voel darem vir my so half vlakkerig. Moet ek nie maar nog dieper ingaan nie? Dit sal mos darem help dat die lyn dieper en verder kan gaan? Want sien, vandag is die dag wat ek hulle almal gaan wys hoe hengel ‘n mens!

Ek kry my staan en ek bring die stok lekker hoog bo my kop en nog so ‘n bietjie na agter toe. Hierdie gaan ‘n gooi wees wat gaan trek tot halfpad oor die wye oseaan. Ek voel hoe my hele lyf saamtrek van inspanning toe ek daardie lyn gooi ... sowaar as vet is dit ‘n mooi gooi!

Ek wag om die klein plonsie te sien waar hy op die water land, maar niks gebeur nie. Dit kan nie wees nie! Hoe lank trek so ‘n hoek en aas voordat hy op die water land? Ek buk so half vorentoe, met die hand oor die oë om die son te keer. Ek wag in groot afwagting. Ek kyk ook nie hier vlak voor my nie, hoor. Ek kyk doer oor die water, want dis waar hy gaan land.

Die volgende oomblik tref iets my op my stuitjie. Wat op aarde?

Nee, jy is nie verkeerd nie, my maat. Jy het reg geraai. Daardie hoek en sinker wat vir die diepwaters bedoel was, het hemel toe en terug getrek en op my behind kom land.

En ek?

Ek het met wroeging in my hart die visstok gaan afgee. Ek moes vrede maak met die feit dat my kinders en kleinkinders vir altyd en altyd sal lag oor hulle ma wat toe nooit ‘n vis uit die water uit kon trek nie.

My ego is vir ewig en altyd geknou deur daardie slag op my agterkwart, glo my maar. En as iemand my nou sou vra of ek al ooit ‘n vis gevang het, is my stroewe antwoord: “Ek verpes visvang!”

OOR 'LEGACIES' EN ANDER DINGE

Ons gesels oor dinge wat saak maak en dit pla hom dat hy niks gaan nalaat wat saak maak wanneer hy die dag heengaan nie. Jy sien, dis mos maar hoe die samelewing ons gebreinspoel het – as jy dit nie kan sien en daaraan kan vat en bewonder nie, is dit mos eintlik maar ‘niks’ nie.

Ek is seker jy het ook al gewonder oor die feit dat jy niks gaan nalaat vir jou kinders nie. Reg? Hmm, ja, dis nou ‘n gemors, jong. Dit sal net ‘n dag of twee wees, dan het jou voetspore toegewaai en niemand weet meer dat jy ooit bestaan het nie.

Wanneer iemand sterf en, tot almal se ontsteltenis, vind sy geliefdes uit dat hy net ‘n powere bankbalans en geen skatte en besittings nagelaat het nie. En dit nogal terwyl almal gedink het hierdie ou is ‘n geldmagnaat! Kan ons dan aflei dat hy geen legacy agtergelaat het nie? (Dis seker by hierdie persoon wat die gesegde Brandarm, maar windgat ontstaan het.)

Een verklaring wat die woordeboek gee van ‘legacy’, is: an amount of money or property left to someone in a will. (My grandmother died and unexpectedly left me a small legacy)

Ja, en my ouma was nog nie ses maande onder die grond nie, toe is daardie legacy ook in sy maai. Vandag kan ek niks wys wat Ouma vir my nagelaat het nie, want haar legacy is in die plaaslike supermark se kasregisters opgeneem.

Aaklig! Het Ouma dan verniet gelewe?

Kom ons draai dit nou om. Gestel alles wat jy vandag kan sien en bewonder en gebruik, raak weg en jy sien dit nooit weer nie. Maar! Alles wat jy vandag nie kan sien nie, kry lyf en jy kan dit op die rak sit, of gebruik (sonder dat dit opraak, natuurlik), of jy kan dit bloot saam met jou dra van dag tot dag.

Ek wil my pa as voorbeeld gebruik. Almal weet dat hy nie ‘n welgestelde man was nie. Almal weet dat dit broekskeur gegaan het om sy drie dogters te laat leer. Almal weet dat hy nooit die voorreg gehad het om wild en wakker met vakansie te gaan en sy vrou en kinders bederf nie. En tog is hy dood as die rykste man op aarde en het ek dus skat-, skatryk geërf.

Hoe dan nou so? As jy nie geld geërf het nie, het hy mos niks nagelaat nie, ha? Dan was sy lewe ook so half sonder doel, nie waar nie?

Glad nie! Kom ek vertel jou van Adriaan Pieter se legacy.

Ek het geweet dat hy my lief het met die diepste liefde wat bestaan. Niks, maar niks kon of sou my beroof van daardie liefde wat hy uitgestraal het wanneer ons mekaar gesien het nie. Hy het die diepste dieptes van my diep hart verstaan sonder dat dit vir my nodig was om te please explain waarom ek so of so optree. Ek het dit geweet, al het hy dit weinig male so uitgedruk. By hom het ek veilig gevoel – veilig soos ‘n klein kindjie wat slaap in haar mamma se arms.

Hy het my vertrou. Hy was trots op my. Hy het geweet wat in my steek, al het ek dit eers baie jare na sy dood self ontdek. Hy het geglo dat ek in staat is tot baie, baie hoogtes. Male sonder tal het hy my aangepor: “Martha, jy KAN!”

Hy het my blindelings vergewe vir alles wat ek aangevang het in my jong dae. Toe ek op sy siekbed hom vra om my asseblief te vergewe vir al daardie dinge, weet jy wat sy reaksie was? “Pa weet glad nie van dinge wat jy gedoen het wat my hartseer gemaak het nie!”

Ha? Is dit nie allesoortreffende liefde en vergifnis nie? Daarmee het hy my selfrespek herstel en my bevry van skuldgevoelens wat hemelhoog op my skouers gerus het.

Hy het, deur sy voorbeeld, vir my geleer om nooit moed op te gee nie. As jy sukkel en handdoek wil ingooi, kyk net ‘n slag op en hoor “Martha, jy kan!” en probeer weer ‘n keer ... iewers sal jy dit regkry en met genoegdoening terug kan staan.

Ek kan boeke vol skryf oor hierdie mooi pa van my, maar ek volstaan hiermee. Sy legacy, wat my aan betref, is wat hy in my wese ingebou het. As ek dit sou mos uitpak, sou dit te veel wees om in een plek te huisves, glo my. Maar ja, ek dra dit in my hart. Om die waarheid te sê, ek is ek as gevolg van hierdie nalatenskap van my liefste, liefste pappa.

Nou vra ek jou, moet tog nooit weer sê jy het niks om agter te laat nie, toe?

IS DIE LIEFDE DAN BLIND?

Het jy al gewonder wat maak mense lief vir mekaar? Ek meen nou, soms sien jy hierdie hunk van ‘n man wat getroud is met die vaalste, oninteressantste ou vroutjie. “Gits, wat sien hy in haar?” wil almal weet. Hy hang aan haar lippe en kan nie genoeg van haar kry nie. “Hy kon darem regtig beter as dít gedoen het!” woord gereeld agter die hand gefluister.

Jy sien hulle gereeld op straat; die kolos van ‘n vrou met ‘n mannetjie wat iewers hier langs haar in haar skaduwee saam trippel. Ja, ek weet jy ken ook ten minste een so ‘n onpaar paartjie. Wat, vra ek jou, het hom in die eerste plek na haar toe gestuur? En wat, vra ek jou weer, het haar oortuig dat daar ‘n groot genoeg liefde in die outjie skuil? Ek moet bely dat dit regtig vir my een van die grootste geheimenisse in die lewe is. Hoe op aarde begin so ‘n verhouding ... en vorder dit tot innige liefde en ‘n troue?

Dan is daar die oupa en ouma van tagtig. Hy noem haar nog altyd ‘My Blom’ en sy aanbid die grond waarop hy loop. Hy sukkel die trappies op en slaan sukkel-sukkel vir haar ‘n spyker in die muur. Sy straal! Hy bly maar net haar held. Nou vra ek jou: Sien sy nie die plooie en krom kniegies nie? Of kom hy nie agter dat sy lankal nie meer die seksie beentjies het waarop hy so verlief geraak het nie? Wat, wil ek weet, hou hulle so lief vir mekaar?

Heel op ‘n ander vlak. Sy soek al jare na ‘n hondjie. Sy weet presies hoe hy moet lyk en weier om sommer enige gebroedsel te aanvaar. Op ‘n dag kry sy hom. Ag, is hy nie pragtig nie? Sy kan nie genoeg met hom speel en genoeg foto’s neem nie. Dit is die mooiste ding wat nog ooit hierdie aardbodem bewandel het. Vreemd genoeg is daar baie min mense wat haar sentiment deel. ‘n Vriend noem onse klein Billy ‘Die mongrel’ en iemand anders praat van die ... Wag, kom ons maak nou nie gevoelens seer deur al die byname hier te noem nie. My vraag is net, kan sy dan nie sien hoe lelik is hy nie?

So terloops – Billy en Soetseun is groot vriende daar op die plaas. Soetseun is eintlik baie jaloers op Perd, maar as hy met Billy gesels, besef hy net weer opnuut dat die plaas tog ‘n lekker plek is en dat hy ook sy plekkie onder die son het.

Wat maak dat ‘n jong meisie kan sê: “Ouma is vir my so, so, so mooi.” Ouma is oud en ou mense is vol plooie en wat nog als. Maar hierdie jong meisie spandeer ure om Ouma se naels te knip en vyl, Ouma se gesighaartjies uit te trek en dan nog die voetjies ook te versorg. Dan, voordat sy groet, is daar nog tyd vir grappies ook en sy stap met ‘n lied in die hart daar by die kamer uit. Sien sy nie dat die ouma lankal die fleur van jeug verloor het nie? Wat is dit wat maak dat sy nie die ouderdom in haar ouma raaksien nie?

Ek glo ek het die geheim ontdek. Ek deel met jou ‘n klein storietjie van groot hartseer. Lees maar en besluit dan self.

Sy het lekker gebad en hare gewas. Sy’s nou baie moeg, maar roep my: “Suster, kom sny my hare, asseblief.”

Ek is onmiddellik terug by my pa, so ‘n paar jaar terug. Hy het intensiewe bestraling teen breinkanker gehad en die ou haartjies het bosse uitgeval. Vreemd genoeg, net die grys hare het gebly – sulke lang slierte wat glad nie gepas het by die netjiese beeld wat ek van my pa gehad het nie. Hy het so half kop onderstebo gesit en ek het ‘n bietjie gesny aan die yl kapseltjie. Ai! My hart het gebreek, want ek het geweet dit sou die heel laaste keer ooit wees wat ek sy hare sou sny. My ma en ousus het doodstil staan en kyk na my poging om hom netjies te kry.

En hier roep my ousus my om haar haartjies te sny. Sy was aan die herstel van ‘n breinoperasie en die een kant van haar kop was byna kaal geskeer. Ek moes dít wat oor was, probeer netjies kry.

Sy kyk my in my oë in die spieël voor ons. “Suster, ek dink mos nou aan daardie dag ...”

Ek het haar hard in die rede geval: “Ek ook, maar ons gaan nié nou daaroor praat nie.”

Sy het nie geantwoord nie. Ons albei het geweet hierdie sou waarskynlik ook die laaste keer wees wat ek haar hare sou kon sny.

Ons is klaar. Ek sit die skêr neer. Ek buk af en maak die haartjies op die grond bymekaar. Ek probeer so gou moontlik maak, want sy is moeg en wil gaan slaap.

Met die opstaan, sien ek wat sy doen. “En nou, Ousus?”

Sy is besig om haar wolmussie oor haar kop te trek – mooi netjies en stewig tot oor die ore.

“Ek slaap nie met so ‘n kop saam met my man nie.”

Nou moet ek jou sê, ek is g’n Shakespeare fan nie, maar daar is een aanhaling in sy werk wat ek seker al ‘n duisend maal herhaal het sedert daardie dag in my sus se kamer.

Love looks not with the eyes, but with the mind, and therefore is winged Cupid painted blind. (A Midsummer Night’s Dream)

Sy het nie daardie keer die mussie afgehaal nie, maar die woorde het ingesink, dit weet ek. Toe haar haartjies min word as gevolg van die behandeling, het sy dit laat afskeer en koelkop kaalkop die wêreld in die oë gekyk. (pun intended)

Na alles bly vir my ‘n troos dat ek weet jy en jy en jy het my lief, ten spyte van ...