‘n DANKIE WAT AGTERWEË GEBLY HET.

Die Burger :: Suid-Afrika word 'n Republiek :: 31 Mei 1961

Sê iemand anderdag dat as jy nog altyd verwys na Suidwes en/of Die Republiek, gee jy jou ouderdom sleg weg. Want, jy sien, die aarde is deesdae propvol republieke en vandag se kinders sal nie weet waarna jy verwys nie. Suidwes is net 'n geografiese ligging, nie waar nie?

Hmm, is so, ja. Maar ek het nie ‘n probleem dat jy weet hoe oud ek is nie, dus kan ek jou maar vertel oor die tye wat ons nog Republiek toe gery het vir vakansie en agterna terug moes ry Suidwes toe. Ek was nog ‘n tjokkertjie van sewe, toe die hele ding begin het.

Ek kan nie onthou dat ons as skoolkinders vreeslik daarmee gemoeid was nie, maar wat ek wel onthou, is dat dit vir die onderwysers ‘n baie, baie belangrike dag was. 1 Mei 1961 word die Unie mos toe ‘n republiek. Ons is opgeline en het met groot ogies die gedoente beskou toe daardie Oranje, Blanje, Blou die eerste maal gehys is. Iewers wil my kop my dit wysmaak dat ons ‘n lied of twee voor die tyd geleer het en dit toe daar gesing het ook.

Toe kom die dinge van die ponde, sjielings en pennies en wat rand en sent word. Jy weeg toe ook nie meer soveel of soveel pond nie, dis nou kilogramme. Vir jare daarna moes ons nog in die wiskundeklas die goete omsit van die en na die ander.

Maar dit nou daar gelaat. Ek het onlangs te doen met iemand wat dinge sommer so as vanselfsprekend aanvaar. Jy weet mos, daardie ouens wat nooit daaraan dink dat dankie dalk gepas sou wees op daardie tydstip nie. O jinne, my maat, as iets my nou erg moerig maak, dan is dit so ‘n ondankbare houding!

En so loop ek die ver paaie en dit tref my hoeveel maal ek ook maar so opgetree het. ‘n Mens besef dit net gewoonlik te laat en dan is omdraai te laat. Want ja, gaan jy jare later terug na iemand toe en bedank hom of haar innig vir ‘n ding van dertig/veertig jaar gelede, skryf hy jou sowaar net daar af ... en stuur jou vir seker na ‘n plek van veilige bewaring.

My storie gaan oor die groot fees in 1966. As dit moontlik was, was dit ‘n groter fees as in 1961. Die Republiek was ‘n volle vyf jaar oud en dit moes gevier word, my maat! Geen moeite of verdriet is gespaar vir daardie geleentheid nie. Die hele Suidwes het opgeruk na die groot fees in Windhoek.

Maar ek loop nou die storie vooruit, man. Maande voor die tyd hoor ek op ‘n dag ons is viertjies wat saam met Juffrou en Meneer van Maltahöhe of Keetmanshoop toe gaan ry. Hoekom? Eers het ek nie geweet nie, maar in Keetmanshoop het ek gou genoeg uitgevind. Ek en Maretha moes die dogters se roetine aanleer en Braam en Riaan die seuns s’n. Terug by die huis moes ons dan weer ons maatjies leer.

Ons het daagliks geoefen aan hierdie mooie ding – elkeen met twee stukkies besemstok wat jy so kliek, klak bo jou kop kap by tye. Links, regs, kliek en klak, op, af, draai, kliek en klak, en so voorts. Die hele ding was seer sekerlik nie moeilik nie, maar ons moes oefen dat dit klap. Probeer soos ek wil, maar ek kan nie meer onthou hoe lank die roetine was nie.

Dieselfde het vir die seuns gegeld. Hulle het weer ander trieks gehad wat hulle moes aanleer. Oefen. Oefen. Oefen.

Toe kom die groot optog Windhoek toe. Ek sweer ek kan nie onthou hoe ons almal daar gekom het nie, hoor. Dit is seker ook nie van baie belang nie, is dit?

Daar gekom, het ‘n ander wêreld vir ons oopgegaan. So ver soos die oog kon kyk, was daar tente opgeslaan. My kop wil my wysmaak dit was nie so baie ver van die huidige Olimpia af nie, op pad stad toe. Tente, tente, tente! In hierdie streek is die laerskooldogters, daar is die seuntjies, anderkant die groot dogters en nog verder die groot seuns. Waar het die juffrou en meneer gebly? G’n mens weet nie!

Ons is in die tente gebondel en die leviete voorgelees. As die luidsprekers begin kraak, moet jy jou blikbord en -beker vat en maak vir die rye. Ons kos is in die grootste potte (dromme?) op die oop vuur gemaak. Ek onthou vandag net die brandsmaak wat alles gehad het. Jik! Kos wat een keer in ‘n week brand, is een ding, maar as jy vir hom moet eet soggens, middae en saans, is dit nie meer snaaks nie.

Soggens, donkertyd, het die luidspreker begin kraak en dan het die kwaaiste mansstem ons gebied om op te staan. Jy sukkel tussen die slaapsak en die skaafsels wat op die grond is, om jouself op en aan die gang te kry. Oral is skaafsels. Alles is stowwerig. Maar wie traak? As jy net eers wakker is, is als okei ... dit is nou behalwe vir die gebrande pap wat jy moet loop afwurg.

Mense! Ek wens vandag ek kon daardie vertonings sien wat daar gelewer is op die groot dag. Ons kleintjies het leotards gedra – oranje, wit en blou – wat mos die vlag uitbeeld. Ons het die rugbyveld volgemaak met ons rye en rye lyfies, elkeen met haar twee stokkies. Op maat van die musiek het ons gekliek en geklak dat dit bars.

Natuurlik het ons eintlik die hele show gemis, want ek weet die groter kinders het onder andere volkspele gespeel en gimnastiek gedoen. Die pawiljoene was gepak met die res van die nasie wat nie aan die vertonings deelgeneem het nie.

Een aand het ons Maltahöhe kindertjies op Juffrou se boyfriend se bakkie gery en inry toe gegaan.  The sound of Music het pas verskyn en die ganse tentedorp se kinders het op komberse die movie gaan kyk. Ai, was dit ‘n mooie storie! Vandag nog, as ek July Andrews hoor sing, is ek terug op die kombers in Windhoek se inry. Ek onthou selfs dat Juffrou se vriend ‘n slab tjoklits vir ons gegee het. Elkeen kon ‘n blokkie afbreek en aanstuur vir die volgende een.

Die laaste oggend het aangebreek op ‘n heel ander toon. Die kwaai oom se stem was stil, my maat. In plaas van die gewone “Julle moet opstaan!” het Doris Brash vir ons gesing. Hmm, ja, jy het reg geraai. “Opstaan, opstaan, dis ‘n heerlike dag ...”

Nou wat het Republiekdag van 31 Mei 1966 met dankie te doen, vra jy my?

Alles!

Dink jou in hoe daardie stomme onderwysers vir ‘n week lank gesukkel en geswoeg het met so ‘n massa kinders? Dink jy wraggies dit was vir hulle ‘n heerlike uitstappie Windhoek toe? Nee, gewis nie. En, vra ek jou nou, wie het agterna gegaan en dankie gesê? Nie ek nie!

Dus! Vandag wil ek elke juffrou en meneer wat hulle dae omgeswoeg het met ons klomp, uit my hart uit bedank vir hulle ontsettende geduld en liefde. En laat my seblief toe om spesiaal haar naam te noem, toe? Juffrou June, dankie vir jou liefde en omgee vir ons klomp gebroedseltjies in daardie tyd. Ek sal jou nooit vergeet nie.